بڕگه‌ی پێنجەم: قۆناغەکانی فه‌رزبوونی رۆژووی ره‌مه‌زان:
نووسینی: مامۆستا کرێکار
لەبەر ئەوەی خۆگرتنەوە لە چێژەکانی جەستە و مەحروومبوون لێیان بۆ ماوەیەکی زۆری شەووڕۆژ لەسەر نەفس قورسە، فەرزی رۆژووگرتنی رەمەزان دواکەوت بۆ دوای هیجرەت و نیشتەجێبوون و خۆگرتن لەسەر ئەرکەکانی دین و دینداریی.. دوای ئیمانداریی و فەرزێتیی نوێژکردنەکەو پارسەنگکردنی رەفتارو رەوشت، یاوەران ئیتر لەگەڵ ئاڕاستەخواییەکاندا راهاتبوون و هۆگری فەرمانی خوای گەورە بووبوون. ئیتر ئاوا گرتنی رۆژووی رەمەزان لە ساڵی دووەمی کۆچییدا لەسەر موسوڵمانان فەرزکرا. پێغه‌مبه‌ری خوا صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ نۆ رەمەزان بهڕرۆژووبوو[1].
فەرزکردنی رۆژووی رەمەزان بە سێ قۆناغدا رۆیشت:
قۆناغی یەکەم: لەم ماوەیەدا موسوڵمان سەرپشک بوو لەوەی کە رۆژوو دەگرێت، یان رۆژانە لە جیاتی رۆژووی هەر رۆژێک خۆراکی هەژارێک دەدات.
_ سەلەمەی کوڕی ئەکوەع خوا لێی رازی بێت دەگێڕێتەوە: (لمَاَّ نَزَلَتْ (وَعَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍ) کانَ مَنْ أَرَادَ أنْ یَفْطِرَ وَیَفتَدِي، حَتَّی أُنْزِلَتْ هذەِ الآیة (فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ)[2] واتە: کاتێک ئەم ئایەتە هاتەخوارەوە، هەر کەس بیویستایە رۆژووەکەی نەدەگرت و کەفارەتەکەی دەدا، تا ئەو کاتەی ئەم ئایەتە هاتەخوارەوە کە دەفەرموێ: هەر کەسێکتان گەیشتەوە مانگی رەمەزان دەبێ بەڕؤژووبێت..
_ ئیبنوعومەر خوا لێیان رازی بێت دەیفەرموو: ئایەتی (فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍ) نەسخ بۆتەوە. ئیبنوحەجەر رحمەاللە دەفەرموێ: مەبەست لە خۆراک، خۆراکدانە، کە نەسخ بۆتەوە.. بەڵگە لەسەر نەسخبوونەوەی راشکاوە. ئیبنولمونذیر نەسخبوونەوەکەی پێ راستتربووە، دەفەرموێ: کە خوای گەورە دەفەرموێ: (وَأَنْ تَصُومُوا خَيِّرٌ لَكُمْ) ئاشکرایە کە بە پیری پەککەوتە نافەرموێ ئەگەر رۆژووەکە بگرن باشترە بۆتان، چونکە پیرو پەککەوتە هەر ناتوانن بیگرن[3]..
قۆناغی دووەم: حەتمێتیی رۆژووگرتنەکە: لەبەر ئەو ئایەتەبوو کە هاتەخوارەوە: (فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ). هەر کەسێک پێش بەربانگ ئەگەر خەوی لێبکەوتایەو کاتی بەربانگەکەی لەدەستبچوایە، تا سبەی ئیوارە هەموو خواردن و خواردنەوەیەکی لێ حەرامدەبوو، دەبوو هیچی نەخواردایە[4].
قۆناغی سێیەم: فەرزبوونی رۆژوو لە سپێدەی بەیانییەوە تا خۆرئاوابوون: بەم قۆناغە ئه‌و حوكمه‌ی رابوردوویان له‌سه‌ر سووكبوو، هه‌موو شتێكیان له خواردن و خواردنه‌وه‌و جیماع بۆ حەڵاڵبوو، له به‌ربانگه‌وه تا سپێده‌ی به‌یانی سبه‌ینێ[5].
به‌رائی كوڕی عازیب خوا لێی رازی بێت ده‌گێڕێته‌وه (كَانَ أَصْحَابُ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم إِذَا كَانَ الرَّجُلُ صَائِمًا فَحَضَرَ الإِفْطَارُ فَنَامَ قَبْلَ أَنْ يُفْطِرَ لَمْ يَأْكُلْ لَيْلَتَهُ وَلاَ يَوْمَهُ حَتَّى يُمْسِيَ وَإِنَّ قَيْسَ بْنَ صِرْمَةَ الأَنْصَارِيَّ كَانَ صَائِمًا فَلَمَّا حَضَرَهُ الإِفْطَارُ أَتَى امْرَأَتَهُ فَقَالَ هَلْ عِنْدَكِ طَعَامٌ قَالَتْ لاَ وَلَكِنْ أَنْطَلِقُ فَأَطْلُبُ لَكَ. وَكَانَ يَوْمَهُ يَعْمَلُ فَغَلَبَتْهُ عَيْنُهُ وَجَاءَتْهُ امْرَأَتُهُ فَلَمَّا رَأَتْهُ قَالَتْ خَيْبَةً لَكَ . فَلَمَّا انْتَصَفَ النَّهَارُ غُشِيَ عَلَيْهِ فَذَكَرَ ذَلِكَ لِلنَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فَنَزَلَتْ هَذِهِ الآيَةُ : (أُحِلَّ لَكُمْ لَيْلَةَ الصِّيَامِ الرَّفَثُ إِلَى نِسَائِكُمْ) فَفَرِحُوا بِهَا فَرَحًا شَدِيدًا: (فَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ).[6] واته: هه‌ریه‌ك له یاوه‌رانی محـمد صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وابوون كه به‌ڕۆژووده‌بوون، ده‌گه‌یشتنه‌وه به‌ربانگ، ئه‌گه‌ر پێش به‌ربانگكردنه‌وه خه‌وی لێبكه‌وتایه، نه‌ده‌بوو ئه‌و شه‌وه هیچ بخوات بۆ سبه‌نیێش تا ده‌گه‌یشته‌وه ئێواره‌ی رۆژی دووه‌م. قه‌یسی كوڕی صیرمه‌ی ئه‌نساری خوا لێی رازی بێت به‌رۆژووبوو، كه كاتی به‌ربانگهات، چووه‌وه‌ماڵه‌وه، به‌خێزانی ووت: ئه‌رێ خۆراكت لایه، ووتی: نه‌خێر، بەڵام هه‌ر ئێستا ده‌چم بۆت داواده‌كه‌م، ئه‌میش رۆژه‌كه ئیشی كردبوو، ماندووبوو، بۆیه پێڵووی چاوی قورسبوو، خه‌ویلێكه‌وت، كه ژنه‌كه هاته‌وه‌و بینی (به‌زه‌یی پێداهاته‌وه‌و ووتی) ئه‌ی داماو خۆت.. بۆ سبه‌ینێش له نیوه‌ڕۆدا بورایه‌وه، ژنه‌كه‌ی هه‌واڵی گه‌یانده پێغه‌مبه‌ری خوا صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، ئیتر ئه‌م ئایه‌ته دابه‌زی (چوونه لای خێزانه‌كانتان له شه‌وانی ره‌مه‌زاندا بۆ حەڵاڵبوو) زۆر پێی دڵخۆشبوون، ئینجا (ته‌كمیله‌ی ئایه‌ته‌كه) هاته‌خواره‌وه كه ده‌فه‌رموێ: بخۆن و بخۆنه‌وه تا ئه‌و ساته‌ی هێڵی سپی سپێده‌تان له هێڵی ره‌شی شه‌و بۆ ده‌رده‌كه‌وێت.
- ئیبنوعه‌بباس خوا لێیان رازی بێت ئه‌ویش ده‌گێڕێته‌وه (كَانَ النَّاسُ عَلَى عَهْدِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم إِذَا صَلَّوُا الْعَتَمَةَ حَرُمَ عَلَيْهِمُ الطَّعَامُ وَالشَّرَابُ وَالنِّسَاءُ وَصَامُوا إِلَى الْقَابِلَةِ....).[7] واتە: له زه‌مانی پێغه‌مبه‌ری خوادا صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كه نوێژی عیشایان بكردایا ئیتر خواردن و خواردنه‌وه‌و چوونه لای خێزانه‌كانیان لێ حه‌رامده‌بوو، به‌رۆژوو ده‌بوون و خۆیان له‌وانه ده‌گرته‌وه تا شه‌وی سبه‌ینێ داده‌هات.
بۆ خوێندنەوەی بڕگەی یەکەم کلیک لێرە بکە.
بۆ خوێندنەوەی بڕگەی دووەم کلیک لێرە بکە.
بۆ خوێندنەوەی بڕگەی سێیەم کلیک لێرە بکە.
بۆ خوێندنەوەی بڕگەی چوارەم کلیک لێرە بکە.
[1] ئیبنولقەییم: زاد المعاد ٢/٣٠.
بوخاری ٤٥٠٧، موسلیم ١١٤٥. [2]
ئیبنوحەجەر: فتح الباري ٨/١٨١.[3]
[5] هەمان سەرچاوەو بەرگ و لاپەڕەی.
[6] بوخاری ١٩١٥، ئەبوداوود ٢٣١٤.
[7] ئەبوداوود ٢٣١٣، بەیهیقی ٤/٢٠١. ئیمامی نەوەوی لە: (المجموع ٦/٢٤٨)دا دەفەرموێ: سەنەدەکەی زەعیفییەکی تێدایە. هەرچەندە خودی ئەبوداوود رحمەاللە بە زەعیفی دانەناوە.. ئەلبانی رحمەاللە لە: (صحیح سنن أبي داود ٢٣١٣)دا دەفەرموێ: حەسەن و سەحیحە.