الحمدُ للهِ رَبّ العالمین والصّلاةُ والسّلامُ علی رسولِهِ الأمین محمّدٍ و عَلی آلِهِ وَ صَحبِهِ أجمعین
نکات مربوط به غسل
الف- وضو گرفتن پس از غسل، ضرورتی ندارد: هرکس به شیوه صحیح و مشروع، غسل بگیرد نیازی به گرفتن وضو ندارد اگرچه پیش از غسل هم وضو نگرفته باشد؛ زیرا طهارت ناشی از غسل، جایگزین وضو میشود. أم المؤمنین عایشه – رضی الله عنها- روایت میکند: « كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لاَ يَتَوَضَّأُ بَعْدَ الْغُسْلِ » [ ترمذی: 107؛ نسائی: 1/137]؛ « پیامبر – صلّی الله علیه و سلّم- پس از غسل، وضو نمیگرفت».
ب- جمع شدن اسباب غسل: اگر به دو سبب، غسل بر شخص، واجب گردد؛ مانند مردی که غسل جنابت و غسل جمعه بر او، لازم آید یا زنی که پیش از انجام غسل جنابت، دچار حیض شود، امام نووی و ابن قدامه مقدسی درباره چنین شرایطی میفرمایند: جمهور فقها بر آنند که اگر شخص، هر دو را نیّت کند و سپس غسل نماید، کافی است.
من نیز معتقدم مادامکه شخص، نیّت غسل هردو را کرده باشد هردو غسل از او، ساقط میشود.
ج- اگر زنی پیش از غسل جنابت، دچار حیض شود: صحیحترین قول فقها، آن است که لازم نیست پیش از سپری شدن حیض، غسل جنابت بگیرد بلکه باید منتظر اتمام حیض بماند و هر دو را در یک غسل، جمع نماید به این شرط که نیّتِ هر دو را داشته باشد. امام احمد قایل به این دیدگاه است.
د- غسل زن و شوهر به طور همزمان: جایز است که زن و مرد همزمان در یک مکان، غسل کنند؛ مثلا هردو وارد یک حوض یا وان شوند یا زیر یک دوش بروند و غسل بگیرند و این، خود دلالت دارد بر
اینکه میتوانند آبی که دیگری در غسل، به کار گرفته را دوباره استفاده کنند.
ه- غسل گرفتن در معرض دید دیگران، حرام است: شرط غسل، برهنهبودن است به شرطی که کسی او را نبیند؛ یعنی باید ( حدّاقل) چیزی مانند پرده به دور خود بکشد؛ زیرا ام المؤمنین میمونه – رضی الله عنها- میفرماید: « وَضَعْتُ لِلنَّبِيِّ صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مَاءً لِلْغُسْلِ وَسَتَرْتُهُ» [ بخاری:266]؛ « مقداری آب برای غسل کردن پیامبر – صلّی الله علیه و سلّم- گذاشتم ( و برای پنهان شدنشان) پردهای وصل کردم».
و- اگر وضوی شخص در اثنای غسل، باطل شود: هرگاه وضوی شخص پیش از اتمام غسل، باطل شود به آن، اهمیّتی ندهد و غسلش را کامل کند؛ زیرا باطل شدن وضو، مانع غسل نیست. اما بر اساس دیدگاه جمهور فقها، لازم است ( پس از غسل) وضو بگیرد. ابن قدامه و ابن المنذر، این دیدگاه را بهتر دانستهاند [ المغنی:1/290؛ الأوسط:2/112].
نکاتی مربوط به جنابت
الف- شخص جنب میتواند غسلش را به تأخیر بیاندازد: لازم نیست به محض جنابت، شخص غسل بگیرد. انس بن مالک – رضی الله عنه- میفرماید: « أَنَّ نَبِيَّ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ يَطُوفُ عَلَى نِسَائِهِ فِي اللَّيْلَةِ الْوَاحِدَةِ وَلَهُ يَوْمَئِذٍ تِسْعُ نِسْوَةٍ» [ بخاری: 284؛ مسلم:309]؛ « پیامبر – صلّی الله علیه و سلم- گاه در یک شب نزد همه همسرانش میرفت و او در آن هنگام، نُه زن داشت».
بنابراین جنُب ماندن شخص مسلمان، اشکالی ندارد مگر اینکه باعث به تأخیر افتادن نماز شود که در این صورت، حکم ویژه خود را دارد.
ب- جنُب میتواند پیش از غسل بخوابد: ام المؤمنین عایشه –رضی الله عنها- میفرماید: « إِذَا أَرَادَ أَنْ يَنَامَ وَهْوَ جُنُبٌ، غَسَلَ فَرْجَهُ، وَتَوَضَّأَ لِلصَّلاَةِ» [ مسلم:305]؛ « هرگاه پیامبر – صلّی الله علیه و سلّم- میخواست پیش از جنابت بخوابد ابتدا عورتش را میشست و وضویی همچون وضوی نماز میگرفت».
ج- جنب میتواند قرآن بخواند: پیشتر در بحث وضو به این مسأله، پرداخته شد و من در خلاصه حکم
گفتم: برای لمس و حمل قرآن، عدم جنابت شرط است اما وضو، شرط نیست. زنان هم در حیض و نفاس میتوانند قرآن بخوانند به شرطیکه آن را لمس نکنند ( جنب نیز در همین حکم است) والله أعلم.
د- جنب و حائض میتوانند در مسجد بمانند: این مسأله یکی از مسائلی است که اختلاف دامنهداری در مورد آن، وجود دارد و هرگروه، دلایلی برای دیدگاه خود، بیان کردهاند. جمهور فقها و در صدر آنان، ائمه چهارگانه مذاهب بر آنند که جنُب، حائض و زائو ( زنی که زایمان کرده) حق ندارند در مسجد، توقف کنند اما دلایل گروه مقابلشان، محکمتر است؛ بنابراین معتقدم این افراد میتوانند در مسجد حضور یابند والله أعلم.
وآخر دعوانا أن الحمد لله رب العالمين والصلاة والسلام على أشرف المرسلين سيدنا محمد وعلى آله وصحبه أجمعين