الحمدُ للهِ رَبّ العالمین والصّلاةُ والسّلامُ علی رسولِهِ الأمین محمّدٍ و عَلی آلِهِ وَ صَحبِهِ أجمعین
وضو با یکی از سبب های زیر، باطل میشود:
1- خارج شدن ادرار، مدفوع و باد از جلو و عقب انسان: خداوند میفرماید: « أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِّنكُم مِّنَ الْغَائِطِ» [ المائدة/6]؛ « یا اگر یکی از شما از قضای حاجت، فارغ شد». همانطور که در زبان کوردی ( و فارسی) دست بهآب به معنای دفع ادرار و مدفوع است در زبان عربی نیز، « الغائط» به همین معناست.
دانشمندان شریعت، اتّفاق دارند بر اینکه هر کس ادرار، مدفوع و باد از راه طبیعی بدنش ( عقب یا جلو)، خارج گردد وضویش باطل میشود. اما خروج آن از راه غیرطبیعی، محل نزاع و اختلاف علماست؛ مانند اینکه زخمی در مثانه یا معده شخص باشد ( و سبب خروج غیر طبیعی فضولات شود). من معتقدم اگر شکم یا رودهی شخص، سوراخ شود و باد از آن خارج گردد وضویش باطل میشود؛ زیرا از نظر ساختار، همچون باد طبیعی است. اما اگر از پشت، سوراخی در شش یا لولهی تنفّسی ( نای) به وجود بیاید ( خروج هوا از آن) اثری بر حکم وضو ندارد والله أعلم.
2- خارج شدن مَنی، ودی و مذی: طبق اجماع علما، خارج شدن هرکدام از این موارد، وضو را باطل
میکند؛
- منی: روشن است هرچه غسل را واجب کند سبب بطلان وضو نیز میشود.
- مذی: به دلیل روایت سیّدنا علی بن ابی طالب که فرمود: « كُنْتُ رَجُلاً مَذَّاءً فَأَمَرْتُ رَجُلاً أَنْ يَسْأَلَ النَّبِيَّ صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لِمَكَانِ ابْنَتِهِ فَسَأَلَ فَقَالَ: تَوَضَّأْ وَاغْسِلْ ذَكَرَك»؛ « من ازجمله کسانی بودم که مذی زیادی از بدنشان خارج میشود و چون داماد رسول الله – صلّی الله علیه و سلّم- بودم شرم میکردم از خودشان بپرسم از این رو شخصی را فرستادم تا از پیامبر – صلّی الله علیه و سلّم- در این مورد سؤال کند و از ایشان، سؤال کرد؛ فرمودند: آلت تناسلیات را بشور و وضو بگیر».
- ودی: در حکمِ مذی است؛ یعنی شخص آلتش را میشوید و وضو میگیرد. ابن عباس – رضی الله عنهما- دربارهی هرسه میفرماید: « منی، غسل را واجب میکند اما برای ودی و مذی، آلتت را بشور و وضو بگیر».
حکم کسانی که نمیتوانند باد شکمشان را کنترل کنند و کسانی که پیوسته از بدنشان، مذی خارج میشود همچون حکم چکمیزک و استحاضهی زنان است؛ اگرچه نجس است اما غسل را واجب نمیکند بلکه محل آن را میشوید و وضو میگیرد.
3- خواب عمیق: خوابی وضو را باطل میکند که هوشیاری شخص را زایل گرداند؛ مانند اینکه آب دهانش جاری شود و آن را احساس نکند یا سخن اطرافیان را درک و فهم ننماید یا چیزی که در دستش قرار دارد بیافتد بدون اینکه خود متوجّه شود؛ زیرا در تمامی این حالات، امکان باطل شدن وضو، وجود دارد و فرقی ندارد شخص در حالت رکوع باشد یا سجود، نشسته یا ایستاده، لم داده یا دراز کشیده و ... . زیرا ظاهرا خواب اصحاب در هنگامی که منتظر رسول خدا – صلّی الله علیه و سلّم- بودند یا خواب ابن عباس – رضی الله عنهما- در وقت نماز که در حضور رسول خدا – صلّی الله علیه و سلّم- هم بود چرت بوده (و خواب عمیق نبوده ) است؛ از اینرو اثری بر وضویشان نداشته است.
4- بیهوش شدن به سبب جنون، مستی و از حال رفتن: بنابر اجماع علما همه این موارد، وضو را باطل میکند.
5- لمس عورت بدون پوشش: دیدگاه فقها در مورد لمس عضو تناسلی، متفاوت است؛ خلاصه حکم از نظر من، این است که هر کس آلت خود را لمس کند چه با اراده باشد و چه بدون اراده، چه با هوس و چه بدون هوس، قطعا وضویش باطل شده است والله أعلم.
باطل شدن وضو به سبب خوردن گوشت شتر
باتوجّه به اینکه شتر در میان کوردها وجود ندارد شاید کمی برای ما عجیب باشد که خوردن گوشت شتر، وضو را نقض کند امّا به هرحال، این یک حکم شرعی است و خورن گوشت شتر چه خام باشد یا پخته و برشته، وضو را نقض میکند؛ زیرا جابر بن ثَمرَه روایت میکند: مردی از پیامبر – صلّی الله علیه و سلّم- پرسید: آیا پس از خوردن گوشت گوسفند وضو بگیریم؟ فرمود: « إنْ شِئْتَ تَوَضَّأ، وَإنْ شِئْتَ فَلا تَتَوَضَّأ»؛ « اگر خواستی وضو بگیر و الّا لزومی ندارد» سپس پرسید: در مورد گوشت شتر چه؟ فرمود: « نَعَمْ، تَوَضَّأ مِنْ لُحُومِ الإبِلِ»؛ « بله! پس از خوردن گوشت شتر، دوباره وضو بگیر» [ مسلم و ابنماجه]. همچنین براء بن عاذب –رضی الله عنه- روایت میکند: پیامبر – صلّی الله علیه و سلّم- فرمودند: « تَوَضَّؤُا مِنْ لُحُومِ الإبِلِ وَلا تَوَضَّأوُا مِنْ لُحُومِ الْغَنَمِ » [ ابو داود و ترمذی]؛ « از خوردن گوشت شتر، وضو بگیرید اما از خوردن گوشت گوسفند خیر».
این، مذهب امام احمد، اسحاق، ابو خیثمه، ابنالمنذر، ابنحزم و یکی از اقوال امام شافعی است و امام ابنتیمیّه نیز همین دیدگاه را پسندیده است.
وآخر دعوانا أن الحمد لله رب العالمين والصلاة والسلام على أشرف المرسلين سيدنا محمد وعلى آله وصحبه أجمعين