اثر جامع و عالمانه‌ای است در معرفی علوم قرآنی و جنبه‌های گوناگون مطالعه و پژوهش درباره قرآن مجید. این کتاب، از جامع‌ترین و کامل‌ترین کتب در زمینه علوم قرآن و تحقیقات وابسته به آن است. سیوطی در مقدمه تفسیر خود بر قرآن کریم با نام «مجمع البحرین و مطلع البدرین» به بحث درباره بسیاری از مباحث علوم قرآن پرداخت و چون اهمیت و گسترش این مقدمه، از اصل کتاب بیشتر می‌شد، بر آن شد تا با بهره‌گیری از مباحث «البرهان» زرکشی، کتاب جداگانه‌ای بنویسد. این اثر که به نوعی، دائره المعارف قرآن و قرآن پژوهشی است، در دو جلد تدوین شده است. برخی از مباحث جلد نخست عبارتند از: شناخت آیات مکی و مدنی، آیات شبانه و روزانه، آیات تابستان و زمستانی، شأن نزول، آیاتی که مکرر نازل شدند، نحوه نزول قرآن، شناخت نام‌های قرآن و سوره‌ها، شیوه تدوین قرآن، شماره سوره‌ها و آیات و کلمات و حروف قرآن، معرفی حُفّاظ و راویان قرآن، درس‌هایی در تجوید، فواید فراگرفتن قرآن، 34 مسئله در آداب تلاوت قرآن، غریب القرآن، لهجه‌های غیر حجاز در قرآن، ادوات مورد نیاز مفسّر، اِعراب قرآن و قواعد مهم و کاربردی در تفسیر.
در جلد دومِ این دائرة المعارف قرآنی (الاتقان)، مباحثی در شناخت قرآن و ویژگی‌های آن مطرح شده است. برخی از آنها بدین شرح است: شناخت محکم و متشابه مقدم و مؤخر در قرآن، عام و خاصّ، مجمل و مبین، ناسخ و منسوخ، مشکل قرآن و موهم اختلاف و تناقض در آن، مطلق و مقیّد قرآن، مفهوم و منطوق، وجوه مخاطبات قرآن، حقیقت و مجاز، تشبیه و استعاره، کنایات و تعریض، حصر و اختصاصات، ایجاز و اطناب در قرآن و قواعد و گونه‌های آن، خبر و انشاء، بدایع قرآن، استدراک و استنثاء، سرآغاز و خواتم سوره‌ها، مناسبت آیات و سوره‌ها، اعجاز قرآن، امثال و سوگند در قرآن، آنچه از اسم‌ها و کنیه‌ها و القاب در قرآن آمده، مفردات، رسم الخط و آداب نگارش کلام الله مجید، شناخت تفسیر و تأویل قرآن، شروط مفسر و آداب تفسیر و طبقات مفسرین.