الحمدُ للهِ رَبّ العالمین والصّلاةُ والسّلامُ علی رسولِهِ الأمین محمّدٍ و عَلی آلِهِ وَ صَحبِهِ أجمعین

در بحث وضو، چند مسأله وجود دارد که علما در مورد اینکه ناقضِ وضو هستند یا خیر، اختلاف دارند؛ امّا پس از تحقیق و برّرسی، روشن می­شود که ناقض وضو نیستند؛ از جمله:

1-­ لمس زن و مرد توسط یکدیگر: این، مذهب امام ابو حنیفه و محمّد بن حسن شیبانی است و در اصل به طاووس، حسن بصری، عطاء و ابن­عبّاس برمی­گردد. شیخ­الإسلام ابن تیمیّه نیز همین دیدگاه را برگزیده است. امّ المؤمنین عایشه – رضی الله عنها- می­فرماید: « فَقَدْتُ النَّبِيَّ صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ  ذَاتَ لَيْلَةٍ فِي فِرَاشِي، فَلَمْ أُصِبْهُ، فَالْتَمَسْتُهُ، فَوَقَعَتْ يَدِي عَلَى أَخْمَصِ قَدَمِهِ وَهُوَ سَاجِدٌ، يَقُولُ: أَعُوذُ بِرِضَاكَ مِنْ سَخَطِكَ وَأَعُوذُ بِمُعَافَاتِكَ مِنْ عُقُوبَتِكَ وَأَعُوذُ بِكَ مِنْكَ» [ مسلم و ابوداود]؛ « شبی پیامبر– صلّی الله علیه و سلّم- در بسترشان نبودند من در جستجوی ایشان بودم که دستم به کف پایشان برخورد کرد در حالی که در سجده بودند و می­فرمودند: پروردگارا! پناه می­برم به رضایَت از خشمت و پناه می­برم به عفو و گذشتت از سزایت و پناه می­برم به خودت از خودت».

این حدیث به روشنی دلالت دارد بر اینکه امّ المؤمنین عایشه – رضی الله عنها- می­دانست که لمس بدون مانع پوست رسول خدا – صلّی الله علیه و سلّم- که همسرش بود وضوی هیچ­کدام را باطل نمی­کند و اگر او به این حکم، اطلاع نداشت – که بسیار بعید است- می­بایست پیامبر – صلّی الله علیه و سلّم- نمازش را قطع می­کرد و سپس مسأله را برای وی، روشن می­ساخت.

معتقدم که برخورد زن و مرد، وضو را باطل نمی­کند؛ چه زن و شوهر باشند چه خیر، چه در وقت بده بستان، معامله و خرید و فروش و چه در اتوبوس، مترو و ... .

2-­ جاری شدن خون از مواضعی غیر از مواضع طبیعی: این مورد نیز وضو را نقض نمی­کند و فرقی ندارد این خون، برخواسته از زخم، حجامت، خون دادن و ... باشد و چه خیر؛ چه کم باشد و چه فراوان. این، مذهب امام احمد و امام شافعی است. اما امام ابو حنیفه می­فرماید: اگر خون، فراوان باشد وضو را نقض می­کند. دیدگاه اول، راجح است؛ زیرا:

الف-­ احادیثی که به گرفتن وضوی دوباره پس از خونریزی، امر کرده­اند ضعیف هستند و نمی­توان وجوب عبادت را بر آنها، بنا کرد.

ب-­ اصل، یقینی بودنِ وضو است و آنچه این حکم را تغییر می­دهد باید برگرفته از آیه یا حدیثی صحیح و یا اجماع صحابه باشد.

ج-­ وقتی سیّدنا عمر بن الخطاب – رضی الله عنه- در امامت نماز، ضربت خورد به نمازش ادامه داد در حالی­که از زخم وارده بر بدنش، خون می­چکید. پس اگر خونریزی، ناقض وضو می­بود قطعا سیدنا عمر و صحابه دیگر از آن، بی­اطّلاع نمی­بودند.

3-­ استفراغ: دیدگاه فقها در مورد استفراغ، همچون خون است؛ یعنی اختلافی که در بحث ناقض وضو بودن خون، جاری بود در اینجا نیز جاری است و دو دیدگاه، وجود دارد. اما باتوجّه به اینکه پیامبر – صلّی الله علیه و سلّم- در حالی­که روزه بودند حجامت گرفتند و نه روزه­یشان را شکستند نه وضویشان را در حالی­که از بدنشان خون می­رفت، معتقدم که ( خون و به تبعِ آن) استفراغ، ناقض وضو نیست والله أعلم.

4-­ قهقهه کشیدن در داخل و خارج نماز: امام مالک، شافعی، احمد، اسحاق و ابو ثور بر آنند که قهقهه چه در نماز و چه خارج از آن، وضو را باطل نمی­کند. دلیل آنان، حدیث موقوفی است که وقتی از جابر بن عبدالله – رضی الله عنه- در مورد خندیدن در نماز، سؤال کردند فرمود: « باید نمازش را دوباره بخواند امّا گرفتن وضو، لازم نیست». از این­رو برآنم که قهقهه، نماز را باطل می­کند اما اثری بر وضو ندارد والله أعلم.

5-­ شستن و حمل میّت: هر کس میّتی را شستشو دهد یا او را لمس و یا حمل کند وضویش باطل نمی­شود. اما گروهی از فقها بر آنند که بهتر است هر کس میّتی را غسل داد خود نیز غسل کند و هر کس او را حمل کرد وضو بگیرد. حجّت این گروه، حدیث ابو هریره – رضی الله عنه- است که روایت می­کند: پیامبر – صلّی الله علیه و سلّم-: « مَنْ غَسَّلَ مَيِّتَاً فَلْيَغْتَسِلْ وَمَنْ حَمَلَهُ فَلْيَتَوَضَأْ» [ ابو داود]؛ « هر کس میّتی را شست باید غسل کند و هر کس میّتی را حمل کرد باید وضو بگیرد». ابن عمر –رضی الله عنهما- می­فرماید: « وقتی جنازه­ای را می­شستیم برخی از ما غسل می­گرفت و برخی خیر».

معتقدم غسل گرفتن پس از شستشوی میّت، سنت است؛ اما برای وضو گرفتن پس از حمل میّت، دلیلی وجود ندارد والله أعلم.

6-­ شک کردنِ شخصی که وضو گرفته در وضو: هر کس وضو بگیرد سپس شک کند که آیا وضو دارد یا خیر، بنا را بر وجود وضو می­گذارد؛ زیرا او از وجود وضو، اطمینان دارد اما باطل شدن آن، مبنی بر شک است؛ بنابراین بر اصل ( که وجود وضو است)، باقی می­ماند تا زمانی که به باطل شدن آن، اطمینان یابد.

عبدالله بن زید می­فرماید: در مورد کسی که در نمازش به شک می­افتد که آیا وضو دارد یا خیر از پیامبر – صلّی الله علیه و سلّم- سؤال شد، فرمودند: « لَا يَنْصَرِفُ حَتَّى يَسْمَعَ صَوْتًا أَوْ يَجِدَ رِيحًا» [ بخاری و مسلم]؛ « نمازش را قطع نکند تا اینکه صدایی بشنود یا بویی احساس کند».

وآخر دعوانا أن الحمد لله رب العالمين والصلاة والسلام على أشرف المرسلين سيدنا محمد وعلى آله وصحبه أجمعين