(عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: إِنْ أَوَّلَ النَّاسِ يُقْضَى عَلَيْهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ رَجُلٌ اسْتُشْهِدَ فَأُتِيَ بِهِ فَعَرَّفَهُ نِعَمَهُ فَعَرِفَهَا قَالَ فَمَا عَمِلْتَ فِيهَا؟ قَالَ: قَاتَلْتُ فِيكَ حَتَّى اسْتُشْهِدْتُ قَالَ: كَذَبْتَ وَلَكِنْ قَاتَلْتَ لِأَنْ يُقَالَ جَرِيءٌ فَقَدْ قِيلَ، ثُمَّ أُمِرَ بِهِ فَسُحِبَ عَلَى وَجْهِهِ حَتَّى أُلْقِيَ فِي النَّارِ. وَرَجُلٌ تَعَلَّمَ الْعِلْمَ وَعَلَّمَهُ وَقَرَأَ الْقُرْآنَ فَأُتِيَ بِهِ فَعَرَّفَهُ نِعَمَهُ فَعَرِفَهَا قَالَ: فَمَا عَمِلْتَ فِيهَا؟ قَالَ: تَعَلَّمْتُ الْعِلْمَ وَعَلَّمْتُهُ وَقَرَأْتُ فِيكَ الْقُرْآنَ قَالَ :كَذَبْتَ وَلَكِنَّكَ تَعَلَّمْتَ الْعِلْمَ لِيُقَالَ عَالِمٌ وَقَرَأْتَ الْقُرْآنَ لِيُقَالَ هُوَ قَارِئٌ فَقَدْ قِيلَ، ثُمَّ أُمِرَ بِهِ فَسُحِبَ عَلَى وَجْهِهِ حَتَّى أُلْقِيَ فِي النَّارِ وَرَجُلٌ وَسَّعَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَأَعْطَاهُ مِنْ أَصْنَافِ الْمَالِ كُلِّهِ فَأُتِيَ بِهِ فَعَرَّفَهُ نِعَمَهُ فَعَرِفَهَا قَالَ: فَمَا عَمِلْتَ فِيهَا؟ قَالَ: مَا تَرَكْتُ مِنْ سَبِيلٍ تُحِبُّ أَنْ يُنْفَقَ فِيهَا إِلَّا أَنْفَقْتُ فِيهَا لَكَ قَالَ: كَذَبْتَ وَلَكِنَّكَ فَعَلْتَ لِيُقَالَ هُوَ جَوَادٌ فَقَدْ قِيلَ: ثُمَّ أُمِرَ بِهِ فَسُحِبَ عَلَى وَجْهِهِ ثُمَّ أُلْقِيَ فِي النَّارِ. وَقَالَ التِّرْمِذِيُّ فِي هَذَا الْحَدِيثِ : ثُمَّ ضَرَبَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَلَى رُكْبَتِي فَقَالَ: يَا أَبَا هُرَيْرَةَ أُولَئِكَ الثَّلَاثَةُ أَوَّلُ خَلْقِ اللَّهِ تُسَعَّرُ بِهِمُ النَّارُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ) رواه مسلم[1]
مانای گشتی فه‌رمووده‌كه
سه‌یدنا ئه‌بو هوره‌یره خوا لێی رازی بێت گێڕایه‌وه فه‌رمووی: گوێم له پێغه‌مبه‌ری خوا صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بوو كه فه‌رمووی: یه‌كه‌مین كه‌سێك كه له رۆژی دواییدا داوه‌ری ده‌كرێت، كابرایه‌كه كه شه‌هید بووه. ده‌هێنرێته‌وه خزمه‌ت خوای په‌روه‌ردگار. خوای گه‌وره نیعمه‌ته‌كانی خۆی ده‌خاته‌وه یادی، ئه‌میش هه‌موویان ده‌ناسێته‌وه‌و ئیعتیرافیان پێ ده‌كات. ئینجا خوای په‌روه‌ردگار لێی ده‌پرسێت كه چیت به‌م نیعمه‌تانه كرد؟ ده‌ڵێت: خوایه، له پێناوی تۆدا جیهادم كرد تا شه‌هید بووم. خوای گه‌وره ده‌فه‌رموێ درۆت كرد! بۆیه ده‌جه‌نگایت تا پێت بڵێن ئازاو قاره‌مانه! ئه‌وا ووترا.. پاشان فه‌رمان ده‌درێت به راكێشان له‌سه‌ر روو، رایده‌كێشن تا فڕێی ده‌ده‌نه نێو ئاگری دۆزه‌خه‌وه.. هه‌روه‌ها كابرایه‌كه كه خاوه‌ن زانستێكی شه‌رعناسی و قورئان خوێن بووه. ئه‌ویش ده‌هێنرێته‌وه خزمه‌ت خوای په‌روه‌ردگار. خوای گه‌وره نیعمه‌ته‌كانی خۆی ده‌خاته‌وه یادی، ئه‌میش هه‌موویان ده‌ناسێته‌وه‌و ئیعتیرافیان پێ ده‌كات. ئینجا خوای په‌روه‌ردگار لێی ده‌پرسێت كه چیت به‌م نیعمه‌تانه كرد؟ ده‌ڵێت: خوایه، له پێناوی تۆدا زانستی شه‌رعی فێربووم و خه‌ڵكم فێری شه‌رع ده‌كرد، قورئانم پێ ده‌ووتن. خوای گه‌وره ده‌فه‌رموێ درۆت كرد! بۆیه پێت ده‌ووتنه‌وه تا بڵێن زانایت، بۆیه قورئانت ده‌خوێندو فێرتده‌كردن تا بڵێن قورئان خوێنه! ئه‌وا ووترا.. پاشان فه‌رمان ده‌درێت به راكێشان له‌سه‌ر روو، رایده‌كێشن تا فڕێی ده‌ده‌نه نێو ئاگری دۆزه‌خه‌وه.. ئینجا كابرایه‌كه كه خوای گه‌وره بڕێكی زۆری له هه‌موو جۆره سه‌روه‌ت و سامانێك پێ به‌خشیووه، ئه‌ویش ده‌هێنرێته‌وه خزمه‌ت خوای په‌روه‌ردگار. خوای گه‌وره نیعمه‌ته‌كانی خۆی ده‌خاته‌وه یادی، ئه‌میش هه‌موویان ده‌ناسێته‌وه‌و ئیعتیرافیان پێ ده‌كات. ئینجا خوای په‌روه‌ردگار لێی ده‌پرسێت كه چیت به‌م نیعمه‌تانه كرد؟ ده‌ڵێت: خوایه، هیچ بوارێك نه‌بوو تۆ حه‌زت به به‌خشینی ماڵ بوو بێت تێیدا ئیللا گرتمه به‌رو سامانم تێدا به‌خشی. خوای گه‌وره ده‌فه‌رموێ درۆت كرد! بۆیه ده‌تبه‌خشی تا بڵێن سه‌خی و خێره‌ومه‌نده.. ئه‌وا ووترا.. پاشان فه‌رمان ده‌درێت به راكێشان له‌سه‌ر روو، رایده‌كێشن تا فڕێی ده‌ده‌نه نێو ئاگری دۆزه‌خه‌وه .. ترمزی ده‌فه‌رموێ: ئه‌بو هوره‌یره خوا لێی رازی بێت فه‌رمووی: پاشان پێغه‌مبه‌ری خوا صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ده‌ستێكی به رانمداداو فه‌رمووی: ئه‌ی ئه‌با هوره‌یره، ئا ئه‌وانه یه‌كه‌مین كه‌سێك ده‌بن كه له رۆژی دواییدا ئاگری دۆزه‌خیان پێ خۆش ده‌كرێت..
راویه‌كه‌ی
سه‌یدنا ئه‌بوهوره‌یره خوا لێی رازی بێت ناوی عبدالرحمن كوڕی سه‌خره، له نه‌فامیدا ناوی (عبد الشمس) بووه. پێغه‌مبه‌ر صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ئه‌م ناوه‌ی گۆڕی و كردی به عبدالرحمن.
- له یه‌مه‌ن له‌دایك بووه‌و له ساڵی حه‌وته‌می كۆچیدا موسوڵمان بووه.
- فه‌رمووده‌ی زۆری له پێغه‌مبه‌ری خوا صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ و یاوه‌رانی تری وه‌كو سه‌یدنا عومه‌رو ئه‌وانی تر وه‌رگرتووه .
- جه‌ماوه‌رێكی زۆر له ئه‌سحاب و تابعین كه له (٨٠٠ كه‌س) زیاتربوون فەرموودەیان لێوه ریوایه‌ت كردووه.
- موسنه‌دی[2] سه‌یدنا ئه‌بو هوره‌یره گه‌یشتۆته (٥٣٢٦ فه‌رمووده). كه ئیمامی بوخاری و موسلیم پێكه‌وه (٣٢٦ فەرموودە) یان لێوه ریوایه‌ت كردووه، هه‌م به جیا: ئیمامی بوخاری (٩٣ فەرموودە) و ئیمامی موسلیم (٩٨ فەرموودە).
- له‌به‌ر زۆری ریوایه‌تی فه‌رمووده هه‌ر له كۆنه‌وه تا ئه‌مڕۆ ناحه‌زان ته‌م و مژی گومانیان بۆ ریوایه‌ته‌كانی سه‌یدنا ئه‌بوهوره‌یره دروست كردووه، به تایبه‌تی شیعه‌ی رافیزه، تا رووی پاكی ئه‌بو هوره‌یره له كه‌دار بكرێت.. كه گوایه ته‌مه‌نی یاوه‌رێتی كه‌م بووه چۆن ئه‌و هه‌موو فه‌رمووده‌یه‌ی بیستووه‌و گێڕاوێتیه‌وه.. سه‌یدنا ئه‌بوهوره‌یره ده‌فه‌رموێ: (برایانی كۆچكه‌رم سه‌رگه‌رمی مامه‌ڵه‌ی بازاڕ بوون، برایانی پشتیوانم سه‌رگه‌رمی ماڵ و دارایی خۆیان بوون، بەڵام من هه‌ژارێكی په‌نا دیواری مزگه‌وت بووم و یه‌كێكی ئه‌هلی سوففه بووم..[3] كاتێك ئه‌وان له‌وێ نه‌بوون من له خزمه‌تی رابه‌ره‌كه‌مدا ده‌بووم و ئه‌وان شتیان له یاد ده‌چوو من له مێشكمدا تۆمارم ده‌كرد. سوێندم به خوا ئه‌گه‌ر له‌به‌ر ئه‌و ئایه‌ته نه‌بوایه هیچ فەرموودەیه‌كم بۆ نه‌ده‌گێڕانه‌وه كه ده‌فه‌رموێ: (إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنْـزَلْنَا مِنَ الْبَيِّنَاتِ وَالْهُدَى) البقرة/١٥٩ رۆژێكیان خۆشه‌ویستم صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فه‌رمووی: (هه‌ر كام له ئێوه با پارچه پۆشاكێكی له‌به‌ر ده‌ستمدا راخات، تا قسه‌كانم ته‌واو ده‌كه‌م، كاتێ كۆی كرده‌وه هه‌رچی من ووتوومه هه‌مووی له‌به‌ر ده‌بێت و له یادی ناچێت. منیش عه‌باكه‌م راخست تا فەرموودەكانی كۆتاییان هات، ئه‌وجا كۆم كرده‌وه‌و به سنگمه‌وه نووساند، له پاش ئه‌وه ئیتر هیچ فەرموودەیه‌كی ئه‌و رابه‌ره‌م له یاد نه‌چووه).
- سه‌یدنا عومه‌ری كوڕی خه‌تتاب خوا لێی رازی بێت كه بووه خه‌لیفه ئه‌بو هوره‌یره‌ی به والی به‌حره‌ین ته‌عین كرد.
- ئیمامی بوخاری و موسلیم ده‌گێڕنه‌وه: له ساڵی ٥٧ی كۆچی له ناوچه‌ی (عه‌قیق) له ته‌مه‌نی حه‌فتاو هه‌شت ساڵیدا كۆچی دوایی كردو له گۆڕستانی به‌قیع له مه‌دینه نێژررا.
ووشه گرانه‌كانی
يُقْضَى عَلَيْهِ: داوه‌ری ده‌كرێت و حوكم ده‌درێت.
جَرِيءٌ: ئازاو چاونه‌ترس.
جَوَادٌ: خێره‌ومه‌ند، سه‌خی..
تُسَعَّرُ بِهِمُ النَّارُ: ئاگریان پێ ده‌كرێته‌وه، ئاگریان پێ هه‌ڵده‌گیرسێنرێت.
لێكدانه‌وه‌ی فه‌رمووده‌كه
١- باوه‌ڕی موسوڵمان به زیندوبوونه‌وه‌و داوه‌ریی خوایی قه‌ناعه‌تێكه‌و له ناخیدا وا چه‌سپیووه گومان و گریمان نایخه‌نه سه‌ر دوودڵیی لێی.. بۆیه موسوڵمان كه ئه‌م فه‌رمووده‌یه ده‌بیستێت به دڵنیاییه‌وه باوه‌ڕی پێ ده‌هێنێت و ده‌زانێت كه حه‌تمه‌ن یه‌كه‌مین سێ كه‌سێك (مه‌به‌ست سێ پۆله كه‌سانێك) كه لای خوای په‌روه‌ردگارو كارزان دادگایی ده‌كرێن، ئه‌و موجاهیدو داعی و زاناو قورئان خوێن و پیاوه خێره‌ومه‌ندانه‌ن كه چالاكیه‌كانی دنیایان بۆ خوای تاك و پاك ئه‌نجام نه‌داوه، به‌ڵكو ریاباز بوون و هه‌ر بۆ خۆ ده‌رخستن و خۆنواندن بووه، تا له دڵی خه‌ڵكیدا پله‌و رێزی تایبه‌تییان هه‌بێت..
٢- كابرای موجاهید زاهیره‌ن شه‌قی له هه‌موو له‌زەته‌كانی دنیا هه‌ڵداو هه‌موو په‌یوه‌ندیه‌كی غه‌یری په‌یوه‌ندی خواوویستی وه‌لاناو له زه‌مانی غوربه‌تی ئیسلامه‌تیدا، له زه‌مانی شپرزه‌یی و بێ غیره‌تی موسوڵمانان و زۆری و به‌هێزی دوژمناندا چووه ناو جه‌رگه‌ی جیهاده‌وه! به نهێنی یان به ئاشكرا خۆی گه‌یانده مه‌یدانی شۆڕه‌سواران، به چه‌كی خۆی یان به چه‌كی به‌یتولمال كه‌وته رووبوونه‌وه‌یه‌كی بێ ئامانه‌وه، رووبه‌ڕوو بوونه‌وه‌یه‌كی ته‌واو بوو، هه‌ڵمه‌تێك و كشانه‌وه‌یه‌ك ته‌واو بوو، پشكه ده‌سكه‌وتی درایه، ته‌به‌ڕای لێ كردو ووتی: خۆ من به‌یعه‌تم بۆ وه‌ده‌ست هێنانی ده‌سكه‌وت نه‌داوه! له رووبه‌ڕوو بوونه‌وه‌ی داهاتوودا، گلا.. هاوڕێكانی به برینداریی هێنایانه‌وه‌و، پزیشك و خه‌مخۆران به په‌رۆشه‌وه كه‌وتنه چاره‌سه‌رو دڵنه‌وایی، بەڵام گیانی ده‌رچوو.. ناوی چووه ریزی موجاهیان و شه‌هیدان و قاره‌مانانی په‌یامی خواوه..ناوی چووه ریزی دلێرانی خواوویستی و جه‌نگاوه‌رانی زه‌مانی ئیستیزعاف! بەڵام ئه‌وه‌تا له قیامه‌ت زیندوو كراوه‌ته‌وه‌و له حزووری خوای كارزان و دادپه‌روه‌ردایه، چاوه‌ڕوانی پاداشتی چالاكیه‌كانێتی، چاوه‌ڕوانی پاداشتی ژان و ناسۆری زامداریی و گیان كێشانێتی، چاوه‌ڕوانی پله‌ی شه‌هیدییه‌تی! بەڵام خوای په‌روه‌ردگار پێی ده‌فه‌رموێ: هه‌ی رووت ره‌ش بێت بۆ چ موجاهیدێك بوویت.. هه‌ی درۆزنی چاوشۆڕ.. جیهادت له پێناوی ئه‌وه‌دا ده‌كرد بڵێن: ئازایه.. ئه‌وا ووترا.. دوای تۆ ناویان له رۆژنامه دابوویت، هه‌موو جیهان باسی ئازایه‌تی تۆیان ده‌كرد، شه‌قامی سه‌ره‌كی شارو فولكه گه‌وره‌كه‌و سانه‌ویه به‌ناوبانگه‌كه‌ی شاریان به ناوی تۆوه كردبوو.. ئه‌وا ووترا.. به تۆ چی؟!
٣- ئه‌م زانا به‌ڕێزه‌ی پاره له كه‌س وه‌رناگرێت، ئا ئه‌م عه‌مامه پاكه‌ی به ده‌نگ هه‌موو كه‌سێكه‌وه دێت، ئا ئه‌مه‌ی به فه‌قێیه‌تی دنیای ناوچه‌كه گه‌ڕا تا شه‌هاده‌ی مه‌لایه‌تی وه‌رگرت، ئا ئه‌م دوازده عیلمه‌ی هه‌موو خه‌ڵكی دێنه خزمه‌تی و پرسیاری لێ ده‌كه‌ن.. ئا ئه‌مه‌ی فه‌تواكانی نوسراونه‌ته‌وه‌و فه‌قێی تر له‌سه‌ر به‌رهه‌مه‌كانی پێ ده‌گه‌ن.. ئا ئه‌م قورئان خوێنه.. ئه‌م ده‌نگ خۆشه، ئا ئه‌مه‌ی له كێبڕكێی قورئاندا له یه‌كه‌مه‌كانی سعودیه‌و میسرو پاكستان بوو.. ئا ئه‌مه‌ی ئاڵقه‌ی قورئان خوێندن و ده‌رسی ته‌جویدو زانیاریه‌كانی قورئانی راسته‌وخۆ له ته‌له‌فزیۆن و ئینته‌رنێته‌وه بڵاو ده‌كرایه‌وه.. ئا ئه‌م زاناو شه‌رعناس و قورئان خوێنه، ئه‌وه‌تا به داخه‌وه مرد.. كه‌لێنێكی زۆری له مزگه‌وتی گه‌ڕه‌ك و شارو ووڵات جێ هێشت.. ئا ئه‌م خه‌ڵكه ده‌بینیت چۆن بۆی ده‌گرین و هه‌موویان له دوای جه‌نازه‌كه‌یه‌وه‌ن و رووه‌و گۆڕه‌كه‌ی ده‌ڵێن: مامۆستا گیان، قوربان.. توخوا له‌و دنیا شه‌فاعه‌تمان بۆ بكه! ئه‌م پێشه‌وایه‌ی ئه‌م خه‌ڵكه ئاوا گومانی باشیان پێ ده‌برد كه حه‌تمه‌ن پۆل پۆل فریشته‌ی خوا دێنه پێشوازیی.. ئه‌وه‌تا چاوشۆڕی لای خوای گه‌وره‌یه‌و خوای دادپه‌روه‌رو به به‌زه‌یی به درۆی ده‌خاته‌وه‌و پێی ده‌فه‌رموێ: هه‌موو چالاكیه‌كانت ئاوازی ده‌روونی نه‌خۆش و دڵی ره‌قت بوون.. هه‌ی درۆزن، بوویت به فه‌قێ تا ببیته مه‌لا، ئه‌وا بوویت، زانستی شه‌رعت خوێند تا بڵێن: زانایه!! ئه‌وا ووترا.. قورئانت به ته‌جویده‌وه خوێندو هه‌ندێك شتت نه‌ده‌خوارد نه‌بادا ته‌ئسیر له ده‌زووله‌كانی ده‌نگت بكات، هه‌ر ده‌تووت: بابڵێن: ماشاء اللە قورئان خوێنه‌و كاریگه‌ره.. بۆ ئه‌وه‌ی بتبه‌نه پێش، پاره‌ی زیاترت بده‌نێ.. مه‌تح و سه‌نات كه‌ن.. بڵێن: ئه‌شهه‌دو زانایه.. ئه‌شهه‌دو قورئان خوێنه! ئه‌شهه‌دو داعیه‌كی چالاكه!! ئه‌وا ووترا.. ئینجا له جیاتی ئه‌وه‌ی تكا بۆ ئه‌هلی مزكگه‌وته‌كه‌ی و فه‌قێ و شوێنكه‌وتووانی دنیای بكات، چاوشۆڕانه چاوه‌ڕێی شه‌فاعه‌تی كچه هه‌تیوێكی بێ نازه، لوتفی له‌گه‌ڵ كات.. بەڵام دوای چی؟ دوای ئه‌وه‌ی كه خوای زاناو داوه‌ری ره‌ها فه‌رمووی: ئاده‌ی به زلیلی رایكێشنه ناو ئاگری دۆزه‌خه‌وه..
٤- ئه‌مه‌ش كاك فڵانی سه‌خییه.. حاته‌می دووه‌مه! له هه‌ر شوێنێك بزانێت په‌ك كه‌وته‌یه‌كی لێیه، یان كه‌م ئه‌ندامێك یان نه‌خۆشێك یان پیرێكی په‌ك كه‌وته‌ی لێیه، پاره‌ی ده‌رمانه‌كه‌یان ده‌دات.. هه‌ر ببیستێت هه‌ژارێك، ده‌سكورتێك، هه‌تیووێك، بێوه‌ژنێك، ژنه موجاهیدێك، خێزانی زیندانیه‌ك، موحتاجی پاره‌ن، ئه‌م خێرا بۆیان ده‌نێرێت.. ئای خۆزگه‌م به خۆی.. بەڵام نا..
ئه‌مه‌ش كاك فڵانی بازرگانه، ئه‌مه‌ش ئه‌و خێره‌ومه‌نده گه‌وره‌یه كه نامه‌ی هه‌ر ده‌زگایه‌كی خێرخوازیی و مزگه‌وت و كتێب چاپ كردنی بۆ ده‌چوو، یه‌كسه‌ر بێ سێوو دوو پاره‌یه‌كی خه‌یاڵی ده‌دا.. ئا ئه‌مه بوو ئه‌و هه‌موو قورئانه‌ی به‌خشیه‌وه! خۆزگه‌م به خۆی.. بەڵام، نا..
ئه‌میش ئه‌وه‌تا خوای گه‌وره له قیامه‌ندا هێناوێتیه‌وه به‌ر دادگای به حه‌قی خۆی و نیعمه‌ته‌كانی ده‌خاته‌وه پێش چاوی.. ئه‌دی ئه‌و هه‌موو سه‌روه‌ت و سامانه‌م نه‌دایتێ؟! ئیعتیراف ده‌كات: به‌دی خوایه.. ئه‌ی چیت لێ كرد؟ چۆنت سه‌رف كرد؟! قوربان ئا به‌و خێرخوازییه‌ی ئه‌و خه‌ڵكه باسم ده‌كه‌ن.. به‌و چۆنیه‌تانه‌ی له ته‌له‌فزیۆنه‌وه خوێندرانه‌وه، له رۆژنامه‌و گۆڤاره‌كاندا بڵاوكرانه‌وه.. هه‌موویم له‌و چالاكیانه‌دا سه‌رف كرد كه پێت خۆش بووه.. خوای زانا به پێچاوپێچه‌كانی ده‌روونی مرۆڤ، خوای زانا به فێڵی نه‌فسی به‌شه‌ر پێی ده‌فه‌رموێ: هه‌ی رووت ره‌ش بێت بۆ درۆت..تۆ بۆ ئه‌وه‌ت ده‌كرد تابڵێن: سه‌خییه، خێره‌ومه‌نده!! ئه‌وا ووترا.. له دوای مردنت رۆژنامه‌كان له‌سه‌ر تۆیان نووسی، بانقێكیان به ناوی تۆو ئیغاسه‌كه‌ته‌وه ناونا!! زۆریان باس كردیت.. سوێند ده‌خوا: به خوا خوایه له پێناوی تۆداو له هه‌ر بوارێكدا كه پێت خۆش بووبێت پاره‌و سامانم تێدا ده‌به‌خشی! خوای كارزان و كارجوان پێی ده‌فه‌رموێ: درۆت كرد.. بۆ ئه‌وه‌ت ده‌كرد تا بڵێن: پیاوچاكه!! ئه‌وا ووترا.. ئه‌وجا به‌و هێزو دەسەڵاته بێ وێنه‌وه، له‌و رۆژه‌دا كه كه‌س بۆی نیه ووته‌یه‌كی له زاری بێته ده‌رێ!! خوای داناو توانا فه‌رمانێك ده‌رده‌كات: له‌سه‌ر روو رایكێشن و فڕێی ده‌نه ناو ئاگری دۆزه‌خه‌وه.. وای په‌نا به‌خوا..
٥- هۆ ئه‌با هوره‌یره، ئا ئه‌مانه یه‌كه‌مین كه‌سانێكن كه ده‌خرێنه دۆزه‌خه‌وه، كه ئاگریان بێ بڵێسه‌دارتر ده‌كرێت بۆ كه‌سانی هاوشێوه‌ی نیه‌ت پیس و ریابازیان، له‌وانه‌ی ئه‌م دینه‌یان بۆ مه‌رامی دنیایی خۆیان به‌كار ده‌هێنا.. له‌وانه‌ی قسه‌یان به ناوی پێغه‌مبه‌رانه‌وه ده‌كردو ره‌فتاری ئیبلیسیان موماره‌سه ده‌كرد..
٦- سه‌یری ئه‌و زیانه گه‌وره‌یه بكه كه له‌م كه‌سانه كه‌وتووه.. رۆح و پله‌ی دنیاو سامانیشیان له‌ده‌ست چووه‌و كۆڵی گوناحیشیان كه‌وتۆته سه‌ر شان! سه‌یری ئه‌و موجاهیده داماوه.. دنیای به‌جێ هێشت، ئه‌و هه‌موو سڵ و ترس و بیمه‌ی له ساته‌كانی شه‌وورۆژی ته‌مه‌نیدا تووشی ده‌بوو! خه‌یاڵین.. پاشان برینداربوون و گیان كێشان.. كه‌چی له‌و دنیا زه‌لیلتر ره‌فتاری له‌گه‌ڵ ده‌كرێت! بۆچی؟! ره‌نگه ئێستا جێی به‌زه‌یی من و تۆی نه‌زان بێت؟! بەڵام خۆ دادی خوایی مسقاڵه زه‌ڕه‌ی خێرو شه‌ڕ ده‌خوێنێته‌وه‌و پاداشتی له به‌رامبه‌ردا ده‌داته‌وه.. ئه‌دی بۆچی ئه‌م سێ داماوه سزایان ئه‌وه‌نده قورسه؟! ئه‌مه له‌به‌ر ئه‌وه‌یه كه دینه‌كه‌ی خوایان بۆ خۆیان به‌كار هێناوه.. ئه‌م دینه كه خوای كردگارو خاوه‌نی مرۆڤایه‌تی به‌و پێغه‌مبه‌ره مه‌زنانه‌ی خۆیدا ناردی تا ببێته مایه‌ی هیدایه‌ت دانیان، بەڵام ئه‌م چه‌واشه‌كارانه بۆ خۆیان ئیستیغلال كرد.. ئه‌مه تاوانێكی زۆر گه‌وره‌یه.. قه‌باره‌ی ئه‌م تاوانه هه‌ر خوای گه‌وره ده‌زانێت چه‌نده؟ چونكه كه‌سێكی وا ئه‌گه‌ر به ناوی جیهاده‌وه نه‌بوایه، یان ئه‌وی تریان به ناوی زانستی شه‌رع و قورئان و ئه‌م بانگه‌وازو حزبایه‌تیه ئیسلامیه‌وه نه‌بوایه چۆن ده‌یتوانی ئه‌و خه‌ڵكه موسوڵمانه له خۆی كۆكاته‌وه‌و ووزه‌یان بۆ مه‌رامی خۆی و ناوی خۆی به‌كار بهێنێت.. یان ئه‌و خۆپه‌رسته‌ی ناوی خۆی پێ گرنگتر بوو وه‌ك له ره‌زامه‌ندی خوای گه‌وره!! ئه‌مانه به هه‌موو ماناكانی تاوانباریی تاوانبارن. شایانی ئه‌و زه‌لیل كردن و سزا سه‌خته‌شن .. خوا لاماندا..
٧- خوای په‌روه‌ردگار كه ده‌فه‌رموێ: (فَمَنْ كَانَ يَرْجُوا لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلا صَالِحًا وَلا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا) الكهف/١١٠ واته: ئه‌و كه‌سه‌ی ئومێدی به دیداری خوای په‌روه‌ردگاری هه‌یه، با كرده‌وه‌ی چاك ئه‌نجام بدات و به نیازپاكیی و خواوویستیه‌وه خوا بپه‌رستێت و كه‌س نه‌كاته شه‌ریكی خوای خۆی.. زانایان له‌م ئایه‌ته‌و هاوشێوه‌كانیه‌وه فه‌رموویانه: قبووڵ بوونی كرده‌وه لای خوای خاوه‌ن به دوو مه‌رجه:
- یه‌كه‌میان: چاك بێت، واته: به پێی شه‌رع بێت.
- دووه‌میان: بۆ خوا ئه‌نجام بدرێت.
ئه‌مانه‌ی كه ئه‌و چاره‌نووسه ره‌شه‌یان تووش بووه، خوا لاماندا مه‌رجی یه‌كه‌میان نه‌هێناوه‌ته‌دی و له پێناوی خۆیان و ناوبانگیاندا چالاكی دینییان ئه‌نجامداوه..
٨- ریاكردن، ره‌نگه له سه‌ره‌تاوه خوویه‌كی جاهیلی بێت و كابرا هێشتا لێی پاك نه‌بووبێته‌وه، بێ ئاگایانه هه‌ر چاره‌سه‌ری نه‌كردووه‌و تا له ئیسلامیشدا لێی بۆته‌وه به هه‌مان خوو! له‌وانه‌یه ئه‌مجاره دژوارتریش بێ! چونكه به‌هانه‌ی دینی بۆ دێنێته‌وه.. له‌وانه‌یه له ئیسلامه‌تیه‌كه‌یدا خۆی لێ پاڵفته‌كردبوو، بەڵام به ده‌ركه‌وتنی بۆی گه‌ڕاوه‌ته‌وه، یان كه‌وتۆته ناوی و زۆر گوێی پێ نادات! دژواریی ئه‌میش ئه‌وه‌یه لێی ببێت به خوو.. ئه‌مه‌یه كه به‌رده‌وام ده‌بێت و زه‌حمه‌ته كابرا بتوانێت له خۆی داڕنێت.. ئه‌م فه‌رمووده‌یه‌ش باسی چاره‌نووسی ئا ئه‌وانه ده‌كات، نه‌ك كه‌سێك جارێك یان دووجار كه‌وتۆته ریاوه‌و زانیوێتی و خێرا تۆبه‌ی لێ كردووه.. ئه‌مه‌یان وه‌كو هه‌ر گوناحێكی تر وایه كه ده‌یكات و خێرا لێی په‌شیمان ده‌بێته‌وه‌و ئومێده خوای گه‌وره‌ش لێی ببورێت..
٩- نابێت موسوڵمان رێ به نه‌فسی بدات تا ریای لێ بكاته حاڵه‌ت، واته موماره‌سه‌كردنی لا ببێته شتێكی ئاسایی، چونكه دواتر ریاباز ده‌رده‌چێت.. بۆیه زۆر پێوویسته به‌رده‌وام پێداچوونه‌وه (موراجه‌عه)ی نییه‌تی بكات و له قوڕو لیته‌و خڵته‌و پیسی پاكی بكاته‌وه.. ئه‌وه‌ش چاره‌سه‌ركردنێتی كه یه‌كه‌مین هه‌نگاوی موراجه‌عه‌یه‌و دووه‌مینی تۆبه كردنه‌و سێیه‌مینی له خوا پاڕانه‌وه‌یه كه پابه‌ندی زیاتری پێ ببه‌خشێت و چواره‌مینی وویست و ئیراده به‌هێز كردنه بۆ خواناسی باشتر.
١٠- هه‌موو ئه‌مه‌ی باسمان كرد ئه‌وه ناگرێته‌وه كه كابرا نیه‌تی پاكه‌و پیاوچاكیه‌كه‌ی له خه‌ڵكه‌وه ده‌رده‌كه‌وێت، ئیتر خه‌ڵكه‌كه مه‌تحی ده‌كه‌ن، كه ئه‌م ده‌یبیستێته‌وه پێی خۆشحاڵ ده‌بێت. ئه‌م خۆشحاڵییه ریا نیه.. پێغه‌مبه‌ری خوا صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ له پێناسه‌ی ئه‌مه‌دا ده‌فه‌رموێ: ئه‌مه پاداشتێكی پێش ده‌سته.. له سه‌حیحی موسلیمدا هاتووه كه سه‌یدنا ئه‌بوزه‌ڕی غیففاری خوا لێی رازی بێت له پێغه‌مبه‌ری خوای صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ پرسی: (أَرَأَيْتَ الرَّجُلَ يَعْمَلُ الْعَمَلَ مِنَ الْخَيْرِ وَيَحْمَدُهُ النَّاسُ عَلَيْهِ، قَالَ صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: تِلْكَ عَاجِلُ بُشْرَى الْمُؤْمِنِ) واته: ئه‌رێ حوكمی ئه‌وه چییه كه كابرایه‌ك كرده‌وه‌یه‌كی چاكه ئه‌نجام ده‌دات و خه‌ڵكی سوپاس و ستایشی ده‌كه‌ن له‌سه‌ری؟ پێغه‌مبه‌ری خوای صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فه‌رمووی: ئه‌وه مژده‌ی به‌په‌له‌ی موسوڵمانه..
پوخته‌ی په‌ندو ئامۆژگاری ئه‌م فه‌رمووده‌یه
١- ئه‌وه‌ی چاره‌نووسی رۆژی دوایی ئه‌م سێ كه‌سه‌ی به‌و نه‌هامه‌تیه‌ی گه‌یاند ریابازیی دنیایی خۆیان بوو.
٢- خوای په‌روه‌ردگار به هیچ شێوه‌یه‌ك قبووڵ ناكات عه‌بدێكی هاوه‌ڵی بۆ بڕیار بدات، چ له دیدو بیروباوه‌ڕدا، چ له په‌رستنه‌كاندا، چ له داڕشتنی یاساو رێسادا.. كه سێ بواری ته‌وحیدو شیركن.
٣- كه‌سی ژیر ده‌زانێت كه كه‌سێك ناتوانێت خزمه‌كانی خۆی له خۆی رازی بكات، چ جای خه‌ڵكی ناوچه‌یه‌ك.. ئیتر ئه‌م بازرگانیه زیانبه‌خشه چیه كه‌سێك بیكات: ره‌زامه‌ندی خوا بۆ ره‌زامه‌ندی خه‌ڵكی بدۆڕێنێت..
٤- موسوڵمان ده‌بێت هه‌میشه وه‌كو سه‌یدنا ئیبراهیم سه‌لامی خوای لێ بێت داوا له خوای گه‌وره بكات خۆی و نه‌وه‌كانی له شیرك بپارێزێت.. وه‌كو خوای گه‌وره بۆمانی باس ده‌فه‌رموێت: (وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا الْبَلَدَ ءَامِنًا وَاجْنُبْنِي وَبَنِيَّ أَنْ نَعْبُدَ الأَصْنَامَ)ئیبراهیم/٣٥ واته: خوایه، ئه‌م ووڵاته (حیجاز) بخه‌ره ناو ئه‌مان و هێمنییه‌وه‌و منیش و كوڕو نه‌وه‌كانم له‌وه به‌دوور بگره بت بپه‌رستین.
٥- ئه‌و كه‌سه‌ی بۆ خوا سوڵحاوه، ئه‌وی كارو كرده‌وه‌كانی شه‌رعین و له‌به‌ر خاتری خوا كردوونی، خوای په‌روه‌رگار خۆشه‌وویستی ئه‌و ده‌خاته دڵی خه‌ڵكیه‌وه، وه‌ك ده‌فه‌رموێ: (إِنَّ الَّذِينَ ءَامَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّاً) مریم/٩٦ واته: ئه‌و كه‌سانه‌ی باوه‌ڕیان هێناوه‌و كرده‌وه‌ی چاكه‌یان كردووه خوای گه‌وره خۆشه‌وویستیه‌كی تایبه‌تییان بۆ دیاری ده‌كات.. له‌مه‌وه زانایان فه‌رموویانه: هه‌ر كه‌سێكت بینی خواناسان ده‌بوغزێنێت ئه‌وه بزانه كه شوێن كه‌وته‌ی ئیبلیسه‌و دڵی نه‌خۆشه..
[1] ئیمامی موسلیم له (كتاب الجهاد) له سه‌حیحه‌كه‌یدا هێناوێتیه‌وه‌و ئیمامی نه‌وه‌وی له (ریاض الصالحین ژماره ١٦١٧)دا..
[2] ئه‌و كتێبانه‌ی فه‌رمووده‌ن كه له رێگای یاوه‌رێكه‌وه ریوایه‌ت كراوه. وه‌كو موسنه‌دی چوار خوله‌فای راشیدین، موسنه‌دی عائیشه خوا لێیان رازی بێت.. یاوه‌ری تریش هه‌ن كه موسنه‌دیان هه‌یه..
[3] ئه‌هلی سوففه كۆمه‌ڵێك یاوه‌ری ده‌سكورت و هه‌ژاری زه‌مانی پێغه‌مبه‌ری خوا بوون صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كه بێ ماڵ و جێ بوون، زۆریان هه‌ر له مزگه‌وت ده‌مانه‌وه..