سیستمی سزا لە ئیسلامدا ئاڵقەیەكی زنجیرەی سیستمی كامڵی ئیسلامە، كە خوای پەروەردگار ناردوێتیە خوارێ بۆ پێغەمبەری پێشەوامان (ﷺ) تا بۆ مرڤایەتی ببێتە دیدوڕێ و بەرنامەی قییەمی كۆمەڵگە و دەسەڵاتی تا بەهۆیەوە لەدنیا و قیامەتدا سەرفرازببێت، بەخێر و خۆشی و ئاسوودەیی دنیا و لێخۆشبوونی خوای گەورە و پاداشتی لە ڕۆژی دواییدا. بەسەلماندن و چەسپاندنی ئیسلامەكە لە تاك و كۆی كۆمەڵگە و دەوڵەتدا ئەو فەرمانە جێ بەجێ دەبێت كە خوای گەورە مرۆڤی بۆ خەڵقكرد و ناردیە سەرزەمین. لەبەر ئەوەی سیستمی ئیسلامی بۆ ئەوە هاتووە تا لەكۆمەڵگەیەكی بەشەرییدا بچەسپێنرێت، كە بواری چەسپاندنەكەشی هەر ئەو مرۆڤەیە كە زۆریان زۆرجار دیندارانە و خواناسانە خۆڕاناگرن لەبەرامبەر شەپۆڵی حەزو و ئارەزووەكانیاندا، بۆیە سنور دەبەزێنێت، دەستدرێژی دەكەنە سەر یەكتر و ستەم لە یەكتری دەكەن، ئەمەش ئەمانی كۆمەڵگە دەخاتە مەترسیەوە و بەرژەوەندی خەڵكی لەدەست دەدات بۆیە هەر دەبوو وەسیلەیەك هەبێت ماف و ئەرك و دەسەڵاتی تاك كۆ كە بەپێی شەرعی ئیسلام خۆی دیاریكراون بپارێزێت، لەم ڕوانگەوەیە كە سزا لە ئیسلامدا دانراوە و جێ و ڕێ و ڕۆڵی خۆیی هەیە.. بەڵام سیستمی ئیسلامی سزادانی كردۆتە كۆتا چارەسەر، چونكە پێشتر زۆر شێوازی تر بەكاردەهێنێت تا ڕێ لە سنووربەزاندنی تاك و كۆ بگرێت، هەموو ئەمانەش -بێگومان- دوای ئاڕاستەكردنی ڕۆژانەی پەروەردەكارییە كە ماڵ و قوتابخانە و مزگەوت دەیگرنە ئەستۆ و كۆمەڵگە و دەوڵەتیش هاریكارییان تێدادەكات. ئیسلام هەر لە سەرەتاوە جارێ بایەخ بە ئیسلاحكردنی دڵ و دەروون و هەست و هزری مرۆڤ دەدات، دڵی بەخۆشەویستی خوای گەورە پاراو دەكات، هزر و ژیری و هەست و هۆشی دەخاتە بەردەم بەرپرسیارێتی مەبەست و گوفتارو ڕەفتاری خۆیەوە و قەناعەتی پێدەكات كە ڕۆژی قیامەت هەیە و دێت، لەوێ خوای گەورە داوەرە و لەهەموو بزاوت و هەڵوێست و مەبەستێكی دەپرسێتەوە.. ئەم خۆشەویستی و هەست و هۆشە وا لە مرۆڤە ئاڕاستەكراوەكە دەكات كە مەیلی بەلای گوێڕایەڵی فەرمانی خوای گەورە و پێغەمبەرەكەیدا (ﷺ) بچێت و حەزی دیندارێتیی تێدا دەڕوێنێت، ئەمەش یەكەمین ئاسەواری ئیجابی باوەڕهێنانە كە لێرەوە پێیدەڵێت لادان و خراپەكاری، سنووربەزاندن و حەرامكاری زیانی بۆ خۆت و خوشك و برایانی دیندارت هەیە، بۆیە دەبێت خۆت تەقواكارانە ڕابگریت.. (ئەمە وەكو چاودێریی زاتی (الرقابة الذاتیة)ی ناخی خۆی). لەلایەكی تریشەوە سیستمێكی ئیدارە و ئاڕاستەی تەواوی سیاسی و سەربازی و ئابووری و جینائی و ڕەوشتی و داوەریشی بۆ دیاریكردووە كە بە پیادەكردنی بارودۆخی یارمەتیدەری ژیانی پارسەنگی بۆ دەستەبەر دەكات، بەوەی ڕێی حەرامی لەبەر تەسكدەكاتەوە و ڕێی حەڵاڵی لەبەردەمدا بۆ واڵا دەكات، ناهێلێت هیچ جۆرە پێویستیەكی ناچاری سنووربەزاندنی بكات. ( ئەمەش لێی دەبێتە چاودێری دەرەكی (الرقابة الخارجیة)، ئاوا بە پەروەردەكراوی دەكەوێتە نێوان چاودێری تەقوا و چاودێری كۆمەڵگە و دەسەڵاتەوە). ئاوا دەبینیت هەقخوازی و دادپەروەری ئەوە دەخوازن كە سزایەك هەبێت بۆ سنووربەزاندن، مەرجیشە ڕاست و ڕەوا بەسەریاندا بچەسپێت، تا كەس بۆ هێنانەدیی حەزی مونحەریف و تەماع و گیانی شەقاوە و ستەمكاری لە سنووری خۆی دەرنەچێت و مافی ئەوانی تر پێشێل نەكات.، ئەگەر ئەمە لەبەر چاوان نەمێنێت حەتمەن مونحەریف و لادەران ئەمانی كۆمەڵگە و بەرژەوەندی خەڵكەكەی تر دەخەنە ژێر مەترسیەوە.
سەرچاوە: سیاسەتەکانی دەوڵەتی ئیسلامی نوسینی: سەعید حەووا وەرگێڕانی: مامۆستا کرێکار