ئه‌م هه‌موو ئایدیۆلۆژی و بیروباوه‌ڕه تێكه‌ڵ و پێكەڵانه. ئه‌م هه‌موو خوونه‌ریته کۆمەڵایه‌تیانه له‌و بیرو باوه‌ڕانه‌وه سه‌رچاوه‌یان گرتووه. هه‌ردووكیان تین و ته‌وژمێكی وا دروست ده‌كه‌ن، زۆر قورستره له‌و پاڵه په‌ستۆ کۆمەڵایه‌تیه‌ی جاهیلیه‌تی پێشان دروستی ده‌كرد.. ئه‌وه‌تا ئێمه خۆمان له چه‌نده‌ها شێوازی جۆربه‌جۆردا -له‌جاهیلیه‌تی نوێدا- ده‌بینین!
ئه‌م هه‌موو خوو نه‌ریته قورسه‌ی خه‌ڵكی تووشی سه‌دان ناڕه‌حه‌تی و ده‌رده‌سه‌ری كردووه، كه ناشتوانن له‌سه‌ر خۆیانی لاده‌ن. یان هه‌ر نه‌بێت كه‌مێك سوكتری كه‌ن. پێشانگاكانی جل وبه‌رگ. ئه‌م هه‌موو جۆره مۆدێله گیرفانی ئه‌و خه‌ڵكه داماوه‌ی هه‌ڵته‌كاندووه! ئه‌م (باو)ە نوێیانه‌ی كه ژیان و بایه‌خیان ده‌خوات و خووڕه‌وشتیان ده‌شێوێنێت و ژیانیان هه‌راسان ده‌كات. ئه‌و خه‌ڵكه ناچاریشن ملی بۆ كه‌چ كه‌ن و خۆ بده‌ن به‌ده‌م شه‌پۆل و ته‌وژمه به‌تینه‌كانییە‌وه! مۆدێلی جل و به‌رگی به‌یانیان، به‌رگی دوای نیوه‌ڕوان، به‌رگی ئێواران، جلی گه‌ڕان، جلی ئاهه‌نگ، جلی كورت، کاڵای ته‌سك و ته‌نگ. جلی هه‌زه‌لی سه‌یرو سه‌مه‌ره!! یان ئه‌و هه‌موو كه‌ره‌سته‌و ئامڕازانه‌ی خۆجوان كردن: مكیاج، چاووبرۆ هه‌ڵگرتن، قژ بڕین، گه‌ڤگه كردن. مێش، كرۆڵ، خز.. ئه‌م هه‌موو مۆدێلانه خه‌ڵكی زه‌لیل كردووه.. تۆ بڵێی هه‌روا له خۆوه دروست بوو بن؟ یان كه‌س و ده‌زگاو دەسەڵاتداری له دواوه‌یه؟ كێیه وا به‌و ته‌وژم و لافاوه راده‌ره ئه‌و خه‌ڵكه نه‌فامه‌ی خستۆته پێش خۆی؟ بێگومان ئه‌وه‌ی ئه‌م پیلان گڵاوانه داده‌رێژێت، ئه‌و پێشه‌نگایانه‌ن كه بۆ مۆدێلی جل و به‌رگ خانه‌ی پۆشاك (بیوت الاﺯیاﺀ) داده‌مه‌زرێنن.. ئه‌و پاره داره سووخۆرانه‌ی بانكه‌كانن. ئه‌وانه‌ی پاره‌ی خۆیان له‌و كۆمپانیایانه‌دا ده‌خه‌نه گه‌ڕ، تاوه‌ك زه‌ڕوو ره‌نجی خه‌ڵكی بكه‌نه به‌رهه‌می خۆیان.
ئه‌وی كارگێڕی راسته‌قینه‌ی ئه‌م ده‌زگا گڵاوانه‌یه جووله‌كه‌كانن ئه‌و جوله‌كانه‌ن كه ده‌یانه‌وێت هه‌موو كۆمه‌ڵگه‌ی مرۆڤایه‌تی بڕمێنن، تا خۆیان ببنه دەسەڵاتداری جیهان و ته‌نها خۆیان حاكمی بن! ناشیانه‌وێت به‌هێزی سوپاو سه‌ربازو چه‌ك و ئاڕاسته‌ی بكه‌ن تا ده‌یگه‌نێ، به‌ڵكو به بیروڕا، به‌نه‌ریت، به‌و ئایدیۆلۆژیه شه‌یتانانه‌ی له قاڵبی رۆشنبیریدا دایده‌ڕێژن. تا بتوانێت پاڵه‌په‌ستۆ له‌سه‌ر خه‌ڵكی دروست بكات و تین و فشار بۆ خه‌ڵكی به‌شێوه‌یه‌ك بهێنێت تا ئه‌و دیارده نامۆو دوژمنكارانه ده‌بنه (نه‌ریته کۆمەڵایه‌تی)! چونكه ئه‌وانه چاك ده‌زانن كه تیۆری ڕووتی و رۆڵێكی وا كاریگه‌ری نابێت. به‌ڵكو ده‌بێت ئه‌و تیۆرانه له سیستم و یاساو رێساو بارودۆخی كۆمه‌ڵگه‌كه‌یدا گه‌شه بكات و ببێته روكنی ژیان! ئه‌مه كاری شه‌یتانه شه‌یتان. شه‌یتانی جنۆكه‌و مرۆڤین. ئه‌مه هه‌ر جاهیلیه‌ته‌كه‌ی جارانه، بەڵام له شێوازو وێنه‌و راده‌و دیارده‌یدا گۆڕاوه. ئه‌مه هه‌ر ئه‌و جاهیلیه‌ته‌ی زووه، بەڵام له قاڵب و دیكۆرێكی تردا هاتووه.. مه‌گه‌ر نابینیت ئه‌میش له‌سه‌ر هه‌مان قه‌د راوه‌ستاوه‌و لق وپه‌ل وچڵه‌كانیشی هه‌ر وه‌كو لق و په‌ل و چڵه‌كانی جاهیلیه‌تی پێشووه ده حه‌تمه‌ن به‌رهه‌مه‌كه‌شی هه‌روه‌كو به‌رهه‌می زه‌قنه‌بووتی جاهیلیه‌تی پێشوو ده‌بێت.
ئێمه ئه‌گه‌ر له‌و جاهیلیه‌ته‌ی خوای گه‌وره له قورئانه‌كه‌یدا باسی فه‌رمووه، واتێ بگه‌ین كه جاهیلییه‌ت بیرو باوه‌ڕو دیدو تێڕوانین و سیستم و نه‌ریتێكی رابوردووه، ئه‌مه سته‌مێكی گه‌وره‌یه و له ئیسلامی ده‌كه‌ین. چونكه قورئان باسی یه‌ك جۆر بارودۆخی جاهیلیی ناكات. به‌ڵكو باسی هه‌موو جۆره جاهیلییه‌تێك ده‌كات. له هه‌ر زه‌مانێکدا بێت. هه‌روه‌ها قورئان هه‌میشه بریتی بووه له ڕووبه‌ڕوو بوونه‌وه‌ی واقیعه مونحه‌ریفه‌كان.. هه‌وڵدان بووه بۆ راست كرنه‌وه‌و هێنانه‌وه‌یان به‌ره‌و په‌یامی خواوویستی. زۆربه‌ی زۆری تاغووته‌كانی ئه‌مڕۆ كه سه‌ركردایه‌تی جاهیلییه‌تی نوێ ده‌كه‌ن ناتوانن - وه‌كو كۆمۆنیسته‌كان- هه‌ڵه‌وه‌ڕی بكه‌ن و ئینكاری بوونی خوای كردگار بكه‌ن و به ئاشكرا دژی دین راوه‌ستانه‌وه. به‌ڵكو په‌نا ده‌به‌نه به‌ر شێوازی فێڵاوی و نه‌گریس. ده‌ڵێن: ئێمه رێزی دین ده‌گرین. هه‌ر له خۆشمانه‌وه دینی تر ناهێنینه كایه‌وه. به‌ڵكو هه‌موو ده‌ستورو یاسایه‌كمان -كه بۆ كۆمه‌ڵگه‌ی داده‌رێژن- هه‌ر له‌سه‌ر بناغه‌ی ئیسلام داده‌ڕێژین! ئه‌مه‌ش شێوازێكی فریودانی شه‌یتانانه‌ی زۆرگڵاو! زۆر له شێوازی كۆمۆنیسته مولحیده‌كان خراپتره. چونكه ئه‌مان ئه‌وتۆزه هه‌ست و سۆزه دینییە ئاڵۆزه‌ی كه له دڵ و ده‌رونی خه‌ڵكه‌كه‌دا ماوه، مه‌ستی ده‌كه‌ن. ئه‌گه‌ر چی ئه‌م هه‌ست و سۆزه هه‌تیوه بریتی نییە له ئیسلام. چونكه ئیسلام پێڕه‌وو پڕۆگرامێكی واقیعی رۆشنه. نه‌ك ئه‌و هه‌ست وسۆزه ئاڵۆزه به ئاڕاسته‌یه.. ئه‌وجا ئه‌و لێزانانه دێن وسروشت وسۆزه دینییە‌كه‌ی ئه‌و خه‌ڵكه عاتفیه له قاڵبی جاهیلییه‌تێكدا داده‌ڕێژن ئه‌مه‌ش نه‌خشه‌یه‌كی زۆر دژوارو شێوازێكی زۆر شه‌یتان و فێڵاویه. له‌ولاوه تاغوته‌كان به‌نه‌خشه‌یه‌كه‌وه خه‌ریكن و له‌ملاشه‌وه زۆر له خوێن گه‌رمه عاتفیه‌كانی ئیسلام هه‌موو ره‌نج و كۆششیان له نه‌هێشتنی خراپه‌كاری بچوك بچوكدا خه‌رج ده‌كه‌ن و ووزه‌ی خۆیان له‌لایه‌نێكی (لقی)انه‌ی ئیسلامه‌وه ده‌خه‌نه گه‌ڕ، كه كارێكی ئیجابی راست ناكاته سه‌ر بارودۆخه جاهیلییه‌ته موشریكه‌كه‌یان كه مافی خوایه‌تی خوای بۆ خۆی زه‌وت كردووه. ئه‌و موسوڵمانه خوێن گه‌رمانه به‌م سۆزه دینییە ناڕێكه‌یان بارودۆخی جاهیلیه موشریكه‌كان به ئیسلام سواغ ده‌ده‌ن و پۆشاكێكی دینداری به‌به‌ردا ده‌كه‌ن و شه‌رعێتیه‌كی تێ هه‌ڵده‌سوون!! ئه‌م كاره دژوارو ترسناكه‌شیان بڕیاردانێكی لاوه‌كی (غیر مباشر)ە كه گوایه ئه‌م بارودۆخه (جاهیلی)انه له‌سه‌ر بناغه‌ی ئیسلام دامه‌زراون و ناشه‌رعی نین! ته‌نها ئه‌وه‌نده‌یان هه‌یه كه جارجاره لێره‌و له‌وێ گوناحێك ده‌كرێت! یان سه‌رپێچیه‌ك له فه‌رمانی خوای گه‌وره له گۆشه‌و كه‌نارێكدا ده‌كرێت، له لقه یاسایه‌كدا، یان له حوكمێكی ساده‌دا!!
ئێمه زۆر پێویستمان به بیرخستنه‌وه هه‌یه. چونكه ره‌نجی شه‌یتانه‌كان و پیلانه گڵاو‌ەكانیان هاتۆته‌وه به‌رو واتای سه‌ره‌كی ئه‌م دینه پاكه‌یان له مێشكی خه‌ڵكیدا گۆڕیووه.. كارێكی وایان كردووه كه كه‌س حاكمێتی خوای گه‌وره‌و سه‌روه‌ری شه‌ریعه‌ته‌كه‌ی به به‌شێك له عه‌قیده نازانێت. ته‌نانه‌ت لای خوێن گه‌رمه دڵسۆزه‌كانیان مه‌گه‌ر نابێت چۆن ئه‌و هه‌ست پاكانه هه‌ر خه‌ریكن بۆ راست كردنه‌وه‌ی دروشمێكی په‌رستن (به لابردنی بیدعه‌كه‌ی یان خه‌ریكی به‌رهه‌ڵستی خووڕه‌وشتی بچوكن (وه‌ك پێكه‌وه رۆیشتنی كوڕو كچێك كه مه‌حره‌می یه‌كتر نین) یان ره‌نجی ئه‌وه ده‌ده‌ن لقه یاسایه‌ك راست كه‌نه‌وه كه پێچه‌وانه‌ی شه‌ریعه‌تی خوایه (وه‌ك حوكمی سێ به‌سێی تەڵاقدان)! كه‌چی هیچ قسه‌یه‌ك ده‌رباره‌ی حاكمێتی و گرنگی حاكمێتی و سه‌روه‌ری شه‌ریعه‌ت له ئیسلامدا ناكه‌ن! دژی خراپه بچووكه‌كان راده‌وه‌ستن و هه‌وڵی گۆڕینیان ده‌ده‌ن، كه‌چی واز له خراپه‌ی هه‌ره گه‌وره ده‌هێنن كه بریتییە له دانه‌مه‌زراندنی ژیان له‌سه‌ر بناغه‌ی خواوویستی، بناغه‌ی دژ به یه‌كخواناسی، واته له‌سه‌ر بڕیارو بیرو هۆشانێكه كه ته‌نها خوای گه‌وره به حاكم داده‌نێت. خۆ خوای گه‌وره پێش هه‌موو شتێك ئه‌وه‌ی به خه‌ڵكی فه‌رمووه كه هیچ جۆره شه‌ریكێك بۆ خوای گه‌وره بڕیار نه‌ده‌ن. ئه‌مه ئه‌و رێسایه‌یه كه خه‌ڵكی موسوڵمانی له‌سه‌ر په‌روه‌رده ده‌بێت، دەبێت هەڵوێستی یه‌كه‌می موسوڵمان ده‌رباره‌ی هه‌ر عه‌قیده‌یه‌كی دژ به ئیسلام، هه‌ر له یه‌كه‌م هه‌نگاوه‌وه ده‌بێت بریتی بێت له ره‌تكردنه‌وه‌و دوور كه‌وتنه‌وه‌و توخن نه‌كه‌وتنی. هه‌روه‌ها ده‌بێت هه‌مان هه‌ڵوێستی هه‌بێت به‌رامبه‌ر به هه‌ر ده‌ستورو هه‌ر یاساو رێساو هه‌ر سیستم و هه‌ر بارودۆخێك كه بڕیاری ته‌نها حاكمێتی خوا نادات.
ده‌بێت هه‌ڵوێستی ره‌تكردنه‌وه‌و ته‌به‌ڕرابوون بێ لێی. هه‌ر له یه‌كه‌م ساتی ناسینییە‌وه ده‌بێت ره‌فز بكرێته‌وه پێش ئه‌وه‌ی بچێته نێو باسی ئه‌و لق و چڵانه‌وه كه له‌گه‌ڵ هه‌ندێك لق و خاڵی ئیسلامدا یه‌ك ده‌گرنه‌وه.
هه‌ركه‌سێك، هه‌ر كۆمه‌ڵێك، هه‌ر میلله‌تێك یاساو ده‌ستوری مرۆڤیان وه‌رگرت و په‌یڕه‌ویان كرد، ئه‌وا ئه‌و مرۆڤانه‌یان په‌رستووه. ئه‌وه ئه‌و مرۆڤانه‌ی ئه‌و ده‌ستوره‌یان بۆ داناون، ئه‌مان به‌خوای خۆیان داناوه! ئه‌مه ڕوون كردنه‌وه‌و راڤه‌ی پێغه‌مبه‌ره صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كه ده‌رباره‌ی پیاوانی دینی جوله‌كه‌و دیانه‌كان (ئه‌حبارو روهبانه‌كان) فه‌رمووی: كه ئه‌و دوو میلله‌ته ئه‌حبارو روهبانه‌كانی خۆیان له جێی خوا دانا بوو: (كاتێك عه‌دی كوڕی حاته‌م هاته خزمه‌ت پێغه‌مبه‌ر صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ گوێی لێ بوو ئه‌م ئایه‌ته‌ی ده‌خوێنده‌وه: (اتَّخَذُواْ أَحْبَارَهُمْ وَرُهْبَانَهُمْ أَرْبَابًا مِّن دُونِ اللّهِ)التوبة/٣۱ واته: حیبرو راهیبه‌كانی خۆیان كرد بووه خواو له جێی خوای په‌روه‌ردگار دایان نابوو. عه‌دی ووتی: ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا، كوا ئه‌وان ئه‌و حیبرو راهیبانه‌ی خۆیان په‌رستووه؟! پێغه‌مبه‌ر صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فه‌رمووی: (بَلَى إِنَّهُمْ أَحَلُّوا الْحَرَام وَحَرَّمُوا لَهم الْحَلَال، فَاتَّبَعُوهُمْ فَذَلِكَ عِبَادَتهمْ إِيَّاهُمْ)[1] واته: به‌ڵێ ئه‌وان حه‌رامیان بۆ حەڵاڵ ده‌كردن و حەڵاڵیشیان لێ حه‌رام ده‌كردن. ئه‌مانیش پێڕه‌ویان ده‌كردن (واته مل كه‌چی ته‌علیماته‌كانیان بوون و پێوه‌ی پابه‌ند ده‌بوون). ئه‌مه‌شه په‌رستنی ئه‌و قه‌شه‌و حیبرو راهیبانه.
[1] ئه‌م حه‌دیسه ریوایاتی تری زۆره‌و زۆرینه‌ی ئه‌هلی ته‌فسیر له لێكدانه‌وه‌ی ئه‌م ئایه‌ته‌ی ٣١ ی سوره‌تی التوبةدا هێناویانه‌ته‌وه، چونكه ابن عباس حذیفة بن الیمان و هی تریش له یاوه‌ران ریوایه‌تیان كردووه له‌وانه ابن جریر له ژێر ژماره‌ی ١٦٦٣١-١٦٦٣٢. الترمذي/ژماره ٣٠٩٥ وابن كثیر له ته‌فسیره‌كه‌یدا (٢/٣١٨) و ابن القیم له هدایة الحیاري ١/٢٧ به دوورو درێژی هێناویانه‌ته‌وه كردوویانه به به‌ڵگه بۆ به كافر دانانی هه‌ر كه‌س یاسای پێچه‌وانه به شه‌ریعه‌تی ئیسلام دارێژێت.. ابن كثیر ده‌فه‌رموێ: رَوَى الْإِمَام أَحْمَد وَالتِّرْمِذِيّ وَابْن جَرِير مِنْ طُرُق عَنْ عَدِيّ بْن حَاتِم رَضِيَ اللَّه عَنْهُ أَنَّهُ لَمَّا بَلَغَتْهُ دَعْوَة رَسُول اللَّه صَلَّى اللَّه عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَرَّ إِلَى الشَّام وَكَانَ قَدْ تَنَصَّرَ فِي الْجَاهِلِيَّة فَأُسِرَتْ أُخْته وَجَمَاعَة مِنْ قَوْمه ثُمَّ مَنَّ رَسُول اللَّه صَلَّى اللَّه عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَلَى أُخْته وَأَعْتَقَهَا فَرَجَعَتْ إِلَى أَخِيهَا فَرَغَّبَتْهُ فِي الْإِسْلَام وَفِي الْقُدُوم عَلَى رَسُول اللَّه صَلَّى اللَّه عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَتَقَدَّمَ عَدِيّ إِلَى الْمَدِينَة وَكَانَ رَئِيسًا فِي قَوْمه طَيْئ وَأَبُوهُ حَاتِم الطَّائِيّ الْمَشْهُور بِالْكَرْمِ فَتَحَدَّثَ النَّاس بِقُدُومِهِ فَدَخَلَ عَلَى رَسُول اللَّه صَلَّى اللَّه عَلَيْهِ وَآله وَسَلَّمَ وَفِي عُنُق عَدِيّ صَلِيب مِنْ فِضَّة وَهُوَ يَقْرَأ هَذِهِ الْآيَة" اِتَّخَذُوا أَحْبَارهمْ وَرُهْبَانهمْ أَرْبَابًا مِنْ دُون اللَّه" قَالَ: فَقُلْت إِنَّهُمْ لَمْ يَعْبُدُوهُمْ فَقَالَ" بَلَى إِنَّهُمْ حَرَّمُوا عَلَيْهِمْ الْحَلَال وَأَحَلُّوا لَهُمْ الْحَرَام فَاتَّبَعُوهُمْ فَذَلِكَ عِبَادَتهمْ إِيَّاهُمْ" وَقَالَ رَسُول اللَّه صَلَّى اللَّه عَلَيْهِ وَسَلَّمَ" يَا عَدِيّ مَا تَقُول؟ أَيَضُرُّك أَنْ يُقَال اللَّه أَكْبَر؟ فَهَلْ تَعْلَم شَيْئًا أَكْبَر مِنْ اللَّه؟ مَا يَضُرّك أَيَضُرُّك أَنْ يُقَال لَا إِلَه إِلَّا اللَّه فَهَلْ تَعْلَم إِلَهًا غَيْر اللَّه؟ ثُمَّ دَعَاهُ إِلَى الْإِسْلَام فَأَسْلَمَ وَشَهِدَ شَهَادَة الْحَقّ قَالَ: فَلَقَدْ رَأَيْت وَجْهه اِسْتَبْشَرَ ثُمَّ قَالَ" إِنَّ الْيَهُود مَغْضُوب عَلَيْهِمْ وَالنَّصَارَى ضَالُّونَ" وَهَكَذَا قَالَ حُذَيْفَة بْن الْيَمَان وَعَبْد اللَّه بْن عَبَّاس وَغَيْرهمَا فِي تَفْسِير" اِتَّخَذُوا أَحْبَارهمْ وَرُهْبَانهمْ أَرْبَابًا مِنْ دُون اللَّه" إنَّهُمْ اِتَّبَعُوهُمْ فِيمَا حَلَّلُوا وَحَرَّمُوا وَقَالَ السُّدِّيّ اِسْتَنْصَحُوا الرِّجَال وَنَبَذُوا كِتَاب اللَّه وَرَاء ظُهُورهمْ وَلِهَذَا قَالَ تَعَالَى"وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا إِلَهًا وَاحِدًا" أَيْ الَّذِي إِذَا حَرَّمَ الشَّيْء فَهُوَ الْحَرَام وَمَا حَلَّلَهُ فَهُوَ الْحَلَال وَمَا شَرَعَهُ اُتُّبِعَ وَمَا حَكَمَ بِهِ نَفَذَ " لَا إِلَه إِلَّا هُوَ وَلَا رَبّ سِوَاهُ.