ساخت مسجد النبی
اولین گام و برنامهی پیامبر هنگام ورود به مدینه، ساخت مسجد النبی بود؛ ایشان همان مکانی را که شترش در آن زانو زد به عنوان مکان ساخت مسجد انتخاب کرد. زمین آنجا در ملکیت دو نوجوان یتیم بود، ایشان زمین را از آن دو خریده و خود نیز در ساخت مسجد با سایر اصحابش مشارکت میکرد و خشتها و سنگها را جابجا کرده و میفرمود:
(اللَّهُمَّ لا عَيْشَ إِلاَّ عَيْشُ الآخِرَةِ فَاغْفِرْ لِلأَنْصَارِ وَالْمُهَاجِرَهْ)
«يا الله! به يقين فقط زندگی آخرت، زندگی است (نه دنيا)؛ پس مهاجرين و انصار را ببخشای».
بستن پیمان برادری در میان مسلمانان
پیامبر اکرم در کنار ساخت مسجد، یک کار بزرگ دیگر انجام داد، یکی از بزرگترین کارهایی که در تاریخ ثبت شده است و آن بستن پیمان برادری در میان مهاجرین و انصار بود، تا اینکه آنها همدیگر را یاری نموده و پس از مرگ به جای اقارب نسبی از یکدیگر میراث ببرند؛ اما پس از نزول آیهی: (وَأُوْلُواْ الأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَى بِبَعْضٍ) [انفال: 75] «خویشاوندان [در میراث،] نسبت به یکدیگر سزاوارترند»، میراثبری را تنها مختص خویشاوندان دانست، نه عقد و پیمان برادری.
پیماننامهی همبستگی اسلامی
رسول خدا همانطور که میان مؤمنان پیمان برادری بست، معاهدهی دیگری نیز منعقد نمود و کینهتوزیهای موروث از جاهلیت و انگیزهها و جبههگیریهای ظالمانهی قبیلهای را از میان برداشت و بدین ترتیب توانست یک وحدت اسلامی جامع و فراگیر ایجاد نماید.
صدور اجازه جنگ
قریش پس از هجرت نیز دست از تهدید مسلمانان برنداشته و پیوسته آنان را تهدید میکردند، آنها پیامی قاطع به اهل مدینه داده و گفتند: شما همنشین ما را پناه دادهاید و ما به خدا سوگند میخوریم که یا شما او را میکشید یا از سرزمینتان بیرون میکنید و یا اینکه همگی ما بسوی شما میآییم و جنگجویانتان را کشته و زنانتان را به کنیزی میگیریم.
اما پیام آنها به مهاجرین: «به این فریفته نشوید که از ما گریخته و به یثرب رفتهاید، به زودی خود را به شما رسانده و نابودتان میکنیم و شادابی و خرمی شما را در درون خانههایتان از بین میبریم»
در این اوضاع و شرایط بود که اجازه جنگ صادر شد؛ الله متعال فرمود: (أُذِنَ لِلَّذينَ يُقاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَ إِنَّ اللَّهَ عَلى نَصْرِهِمْ لَقَديرٌ) [حج: 39] «به کسانی که [مشرکان] با آنان جنگیده‌اند اجازۀ [جهاد] داده شده است؛ چرا که ستم دیده‌اند؛ و یقیناً الله بر یاری‌شان تواناست» و نیز فرمود: (الَّذِينَ إِن مَّكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنكَرِ) [حج:41] «[همان] کسانی که هر گاه در زمین به آنان قدرت [و حکومت] ببخشیم، نماز برپا می‌دارند و زکات می‌پردازند و [مردم را] به نیکی فرمان می‌دهند و از ناپسند بازمی‌دارند؛ و سرانجامِ کارها از آنِ الله است».