وقتی مشرکان مشاهده کردند که اصحاب رسول خدا خود را آماده کرده و بیرون می­شوند و با خانواده و فرزندان و اموال خویش به سمت اوس و خزرج می­روند، بسیار ناراحت و نگران شدند و یک خطر حقیقی و بزرگ در برابر ایشان نمودار شد، خطری که کیان بت پرستی و نظام اقتصادی آنان را تهدید می­کرد. وقتی در موعد معین در دارالندوه حاضر شدند، ابلیس در شکل پیرمردی حکیم نزد ایشان آمده و بر در دار الندوه ایستاد. گفتند: این پیرمرد کیست؟ گفت: کهن مردی از اهالی نجد که از میعاد شما با خبر شده و آمده تا سخنان­تان را بشنود و امید است که رای و خیرخواهی را از شما دریغ ندارد. گفتند: بسیار خوب وارد شود، او نیز وارد مجلس ایشان شد.

توافق بر قتل پیامبر اکرم

نقشه ابوجهل: اعضای دارالندوه پس از رایزنی و مشورت به اتفاق تصمیم گرفتند که پیامبر را به قتل برسانند. آنها پیشنهاد ابوجهل را در این رابطه پذیرفتند؛ ابوجهل گفت: به خدا من در این مورد نظری دارم که تا کنون به فکر آن نیفتاده­اید. گفتند: ای ابوالحکم! نظرت چیست؟ گفت: به نظر من باید از هر قبیله­ای جوانی چالاک و نیک نژاد و با منزلت انتخاب کرده و به هر یک شمشیری بران بدهیم. آنگاه آنان با یک یورش هماهنگ بر او ضربتی وارد آورند، چنانکه گویی یک نفر به او ضربه زده است، پس او را کشته و ما را از شر او آسوده کنند. با این کار، خونش میان تمامی قبایل تقسیم می­شود و بنی عبدمناف توان مبارزه و جنگ با تمام قوم خویش را ندارند. شیخ نجدی گفت: سخن درست همین است که این مرد گفت. این نظری است که بهتر از آن را نمی­توان عرضه کرد.

هجرت پیامبر اکرم ، سال چهارده بعثت

پیامبر اکرم در گرمای نیم روز نزد ابوبکر ا رفت تا مراحل هجرت را با او در میان نهاده و قطعی سازند. عایشه ل می­گوید: در آن اثنا که ما در خانه­ی ابوبکر به هنگام گرمای شديد ظهر نشسته بوديم، کسی به ابوبکر گفت: این رسول خدا است که صورتش را پوشانده و در وقت و ساعتی به دیدارمان آمده که معمولاً نمی­آمد! ابوبکر گفت: پدر و مادرم فدایش باد! به خدا سوگند جز امری مهم، ایشان را در این وقت به اینجا نیاورده است. عايشه می­گويد: رسول خدا آمدند و اجازه گرفتند. ابوبکر به ايشان اجازه ورود داد و ایشان وارد شدند. آنگاه به ابوبکر فرمودند: «أخرِج مَن عندَک» «اطرافيانت را بيرون کن»! ابوبکر گفت: اينان خانواده خود شما هستند، پدرم فدای شما باد ای رسول خدا. فرمودند: «فانّي أُذِن لي في الخروج» «به من اجازه خروج (و هجرت به مدینه) داده شده است». ابوبکر گفت: پدرم فدایت باد، آیا اجازه­ی همراهی دارم؟ رسول خدا فرمودند: آری.

آنگاه طرح هجرت را را با ایشان هماهنگ کردند و به منزل خودشان بازگشتند و منتظر شدند تا شب فرا رسيد. این در حالی بود که کافران قریش تمام روز را بطور پنهانی در حال آمادگی برای اجرای نقشه­ای که در دار الندوه گرفته بودند، بسر بردند. رسول خدا عادت داشت که در همان ابتدای شب، پس از ادای نماز عشاء بخوابد و پس از نیم شب به مسجد الحرام رفته و در آنجا نماز شب بگزارد. ایشان به علی  دستور داد تا آن شب در بسترش بخوابد و پارچه­ی حضرمی سبز رنگ ایشان را بر روی خویش بیندازد و به ایشان خبر داد که هیچ مشکلی برایش پیش نخواهد آمد.

رسول خدا خانه­اش را ترک می­گوید.

با اینکه قریش بسیار هوشیار و بیدار بودند، اما نقشه­ی آنها به شدت شکست خورد؛ به این توضیح که رسول خدا از خانه خارج شده و صفوف قریش را شکافت و از میان آنها خارج شد. ایشان یک مشت خاک برداشته و بر سر همگی آنها پاشید و خداوند متعال توان دیدن را از آنان گرفت و آنان در آن لحظه پیامبر را نمی­دیدند، پیامبر نیز این آیه را تلاوت می­کرد: (وَجَعَلْنَا مِن بَيْنِ أَيْدِيهِمْ سَدّاً وَمِنْ خَلْفِهِمْ سَدّاً فَأَغْشَيْنَاهُمْ فَهُمْ لاَ يُبْصِرُونَ) [یس: 9] «و از پیش رویشان دیواری و از پشت سر‌شان نیز دیواری نهاده‌ایم و چشمانشان را با پرده‌ای پوشانده‌ایم؛ از این روست که [حقیقت را] نمی‌بینند». از این خاک بر سر همه­ی آنها ریخته شد. آنگاه پیامبر به خانه ابوبکر ا رفت و هر دو شبانگاه از دریچه­ای که در خانه­ی ابوبکر بود خارج شده و از مسیر یمن خود را به غار ثور رساندند.

پيامبراکرم می­دانستند که قريشيان با جديت هرچه تمام­تر در پی ايشان خواهند آمد و نخستین راهی که دیده­ها بدان دوخته خواهد شد راه اصلی مدینه است که به سوی شمال می­رود، از این رو ایشان راهی را که درست نقطه مقابل آن در سمت جنوب مکه بود در پيش گرفتند، که به سوی يمن می­رفت. آنها پس از طی حدود پنج مایل، خود را به کوهی موسوم به کوه ثور رساندند؛ کوه ثور کوهی بلند بود و راه ناهمواری داشت و صعب العبور و سنگلاخ بود و پاهای مبارک رسول خدا ج را مجروح ساخت. چون به کوه رسیدند، ابوبکر ايشان را بر دوش خود حمل کرد، و پيوسته ايشان را به خود می­چسبانيد، تا به غاری در قلّه کوه رسيدند که در تاريخ به «غار ثور» شهرت يافته است.

آنها مدت سه شب در غار ثور مخفی شدند: شب جمعه، شب شنبه و شب یکشنبه و عبدالله بن ابی بکر شب را نزد ایشان به سر می­برد.

در بامدادِ شب اجرای نقشه، آنگاه که قریش از نجات رسول خدا ج اطمینان یافتند، از شدت خشم نزدیک بود دیوانه شوند. آنها ابتدا و پیش از هر کاری، علی ا را زدند و تا کعبه کشیدند و ساعتی زندانی کردند تا شاید خبری از آن دو بدست آورند.

قریش تصمیم گرفتند برای دستگیری این دو از تمام امکانات خویش استفاده کنند، از این رو تمامی راه­های منتهی به مکه را تحت مراقبت شدید قرار دادند. همچنین به ازای مرده و یا زنده­ی هر یک از آن دو صد شتر جایزه تعیین کردند.

در راه مدینه

رسول خدا و ابوبکر به همراه عامر بن فهیره و با راهنمایی عبدالله بن اریقط از مسیر ساحلی، راه مدینه را در پیش گرفتند.

ورود به مدینه

عروه بن زبیر می­گوید: مسلمانان در مدینه خبر خروج پیامبر اکرم از مکه را شنیده بودند، به همین خاطر هر روز صبح به حره –مکانی در ورودی مدینه- رفته و تا نیم روز منتظر قدوم مبارک پیامبر اکرم می­ماندند، تا اینکه گرمای سوزان نیم روز آنان را به خانه باز می­گرداند. یک روز پس از انتظار بسیار زیاد به خانه باز گشتند و چون به خانه­های خود رسیدند، مردی یهودی برای کاری به پشت بام رفت. وی رسول خدا را مشاهده نمود و از آنجا که نتوانست خودش را نگه دارد، با صدای بلند فریاد کشید: ای گروه عرب! این است شرف و عزت شما که انتظارش را می­کشیدید. مسلمانان نیز از منازل خارج شده و در آن سوی حره با پیامبر دیدار کردند.

ابن قیم می­گوید: مسلمانان از شادی قدوم مبارک رسول خدا فریاد تکبیر را سر دادند و بسویش شتافته تا با او دیدار کنند. آنها با رسول خدا دیدار نمودند و با تحیت نبوت به ایشان درود فرستادند و پیرامون ایشان گرد آمدند؛ پیامبر را آرامشی فرا گرفته بود و در همین هنگام وحی بر ایشان نازل می­شد: (فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلَاهُ وَجِبْرِيلُ وَصَالِحُ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمَلَائِكَةُ بَعْدَ ذَلِكَ ظَهِيرٌ) [تحریم: 4] «[بدانید] که الله دوست و یاورِ اوست و [نیز] جبرئیل و مردمان شایسته ـ از مؤمنان و فرشتگان‌ـ [نیز] بعد از آن، پشتیبان [و مددکار او] هستند».

سپس پیامبر وارد مدینه شد و از آن روز به بعد یثرب، مدینه نامیده شد. روز ورود پیامبر به مدینه روزی به یاد ماندنی و درخشان بود که آوای شکر و تسبیح حق از خانه­ها و کوچه­ها بلند بود. رسول خدا از کنار خانه­ی هر یک از انصار که می­گذشت، صاحب خانه لگام شتر ایشان را می­گرفت و او را به خانه خویش دعوت می­کرد. شتر همچنان می­رفت تا اینکه به مکان کنونی مسجد النبی رسید و زانو خم کرد، سپس بلند شد و اندکی دیگر راه رفت، سپس به همان جای نخست بازگشت و زانو زد. آنجا محل سکونت بنی نجار -دایی­های پیامبر- بود. پیامبر فرمودند: (أي بيوت أهلنا أقرب؟) «کدام­يک از خانه­های اطرافيان­مان نزديک است؟» ابو ايوب گفت: من، ای رسول خدا. پس پیامبر نزد ابوایوب انصاری ا ماند. [به روایت بخاری].