معنای عقیده­ی صحیح و اهمیت آن

تعریف عقیده­ی صحیح:

عقیده در لغت: ماخوذ از «العقد» به معنای گره و محکم کاری و بستن با شدت می­باشد.

«العقد» متضاد «الحل» به معنای باز کردن و گشودن است. گفته می­شود: «عقده یعقده عقداً»؛ و از این قبیل است «عقد سوگند و نکاح». الله متعال می­فرماید: «﴿لَا يُؤَاخِذُكُمُ ٱللَّهُ بِٱللَّغۡوِ فِيٓ أَيۡمَٰنِكُمۡ وَلَٰكِن يُؤَاخِذُكُم بِمَا عَقَّدتُّمُ ٱلۡأَيۡمَٰنَ﴾ [المائدة: 89] «الله شما را به خاطر سوگندهای بیهوده [و بی‌اختیارتان] بازخواست نمی‌کند؛ ولی در سوگندهایی که [آگاهانه‌] می‌خورید [و می‌شکنید] مؤاخذه می‌کند».

الفاظ مترادف با واژه­ی عقیده:

عقیده­ی اسلامی اسامی دیگری نزد سلف دارد از جمله: «توحید، سنت، اصول دین، فقه اکبر، شریعت، ایمان».

[التوحید، السنة، الاصول الدین، الفقه الاکبر، الشریعة، الایمان].

عقیده در اصطلاح: «عبارت است از حکمی که نزد فرد معتقد به آن شک و تردید نمی­پذیرد».

و برخی آن را چنین تعریف کرده­اند: «امور ثابتِ قطعی که قلب انسان با آنها گره می­خورد و در مورد آنها شک و تردیدی نمی­کند».

و مراد از صحیح بودن عقیده، سالم بودن آن از عیب و اشتباه می­باشد.

تعریف عقیده­ی صحیح:

ایمان قطعی به الله و آنچه در قبال او در باب الوهیت و ربوبیت و اسماء و صفاتش واجب است. چنانکه دربردارنده ی ایمان به ملائکه­ی الله، کتاب­های الله، پیامبران الله، روز قیامت و خیر و شر تقدیر و هر آن چیزی است که نصوص صحیح در باب اصول دین و امور غیب و اخبار آن بیان داشته­اند.

بنابراین قلب باید با قطعیت با این موارد گره بخورد چنانکه شک و تردیدی در آن راه نداشته باشد. الله متعال می فرماید: ﴿إِنَّمَا ٱلۡمُؤۡمِنُونَ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ بِٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦ ثُمَّ لَمۡ يَرۡتَابُواْ﴾ [الحجرات: 15] «مؤمنان [حقیقی] كسانى هستند كه به الله و پیامبرش ایمان آورده‏اند و [لحظه‌ای در ایمان شان] تردید نكردند».

دلایل آنچه گفته شد:

1- الله متعال می­فرماید: ﴿لَّيۡسَ ٱلۡبِرَّ أَن تُوَلُّواْ وُجُوهَكُمۡ قِبَلَ ٱلۡمَشۡرِقِ وَٱلۡمَغۡرِبِ وَلَٰكِنَّ ٱلۡبِرَّ مَنۡ ءَامَنَ بِٱللَّهِ وَٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِ وَٱلۡمَلَٰٓئِكَةِ وَٱلۡكِتَٰبِ وَٱلنَّبِيِّ‍ۧنَ﴾ [البقرة: 177] «نیکی [فقط] این نیست که [برای نماز] روی خود را به سوی مشرق و [یا] مغرب بگردانید؛ بلکه نیکوکار کسی است که به الله و روز قیامت و ملائکه و کتاب [آسمانی] و پیامبران ایمان آورده باشد».

2- الله متعال می­فرماید: ﴿ءَامَنَ ٱلرَّسُولُ بِمَآ أُنزِلَ إِلَيۡهِ مِن رَّبِّهِۦ وَٱلۡمُؤۡمِنُونَۚ كُلٌّ ءَامَنَ بِٱللَّهِ وَمَلَٰٓئِكَتِهِۦ وَكُتُبِهِۦ وَرُسُلِهِۦ﴾ [البقرة: 285] «رسول [الله] به آنچه از [سوی] پروردگارش بر او نازل شده ایمان آورده است و مؤمنان [نیز] همگی به الله و ملائکه و کتاب­ها و پیامبرانش ایمان آورده‌اند».

3- حدیث عمر بن خطاب س که می گوید: جبریل علیه السلام از رسول الله ح در مورد ایمان سوال نمود و رسول الله ح فرمود: «أَنْ تُؤْمِنَ بِاللهِ، وَمَلَائِكَتِهِ، وَكُتُبِهِ، وَرُسُلِهِ، وَالْيَوْمِ الْآخِرِ، وَتُؤْمِنَ بِالْقَدَرِ خَيْرِهِ وَشَرِّهِ»: «[ايمان اين است که] به الله، ملائکه­ی الله، کتاب­هايش، پيامبرانش و روز قيامت و نيز به خیر و شر تقدير ايمان و باور داشته باشی». به روایت مسلم: 8.

اهمیت عقیده

اهمیت عقیده­ی صحیح از خلال موارد ذیل آشکار می شود.

• 1-عقیده­ی صحیح اصل اساسی در پذیرفته شدن عمل صالح نزد الله متعال می­باشد؛ و نجات در آخرت و بهشت رفتن، بعد از رحمت الله وابسته به آن است؛ چنانکه الله متعال می­فرماید: ﴿فَمَن كَانَ يَرۡجُواْ لِقَآءَ رَبِّهِۦ فَلۡيَعۡمَلۡ عَمَلٗا صَٰلِحٗا وَلَا يُشۡرِكۡ بِعِبَادَةِ رَبِّهِۦٓ أَحَدَۢا﴾ [الكهف: 110] «پس هر‌کس به دیدارِ پروردگارش [در آخرت] امید دارد، باید کار شایسته انجام دهد و هیچکس را در عبادتِ پروردگارش شریک نسازد».

  و الله متعال می­فرماید: ﴿وَعَدَ ٱللَّهُ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ وَٱلۡمُؤۡمِنَٰتِ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِينَ فِيهَا وَمَسَٰكِنَ طَيِّبَةٗ فِي جَنَّٰتِ عَدۡنٖۚ وَرِضۡوَٰنٞ مِّنَ ٱللَّهِ أَكۡبَرُۚ ذَٰلِكَ هُوَ ٱلۡفَوۡزُ ٱلۡعَظِيمُ﴾ [التوبة: 72] «الله به مردان و زنان مؤمن، باغ­هایی [از بهشت] وعده داده است که جویبارها از زیر [درختان] آن جاری است؛ جاودانه در آن خواهند ماند؛ و [نیز] خانه‌های پاکیزه‌ای در بهشت­های جاودان [به آنان وعده داده است‌]؛ و رضایت الله [از همه ی اینها] برتر است. این همان [رستگاری و] کامیابیِ بزرگ است».

  و در مقابل اگر کسی از عقیده ی فاسدی برخوردار باشد، عملش نزد الله مورد قبول واقع نمی شود؛ و به دنبال آن در آخرت از زیان کاران خواهد بود. چنانکه الله متعال می­فرماید: ﴿وَمَن يَكۡفُرۡ بِٱلۡإِيمَٰنِ فَقَدۡ حَبِطَ عَمَلُهُۥ وَهُوَ فِي ٱلۡأٓخِرَةِ مِنَ ٱلۡخَٰسِرِينَ﴾ [المائدة: 5] «و هر‌کس به [ارکان] ایمان کفر بورزد، قطعاً عملش تباه شده است و در آخرت از زیانکاران خواهد بود».

  و الله متعال می­فرماید: ﴿وَلَقَدۡ أُوحِيَ إِلَيۡكَ وَإِلَى ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِكَ لَئِنۡ أَشۡرَكۡتَ لَيَحۡبَطَنَّ عَمَلُكَ وَلَتَكُونَنَّ مِنَ ٱلۡخَٰسِرِينَ﴾ [الزمر: 65] «و به تو و پیامبرانِ پیش از تو وحى شده است كه: اگر شرک بورزى، [پاداشِ] کارهایت قطعاً بر باد خواهد رفت و زیانكار خواهى شد».

  و معنای «حَبِطَ عَمَلُهُۥ» در آیه ی اول یا «لَيَحۡبَطَنَّ عَمَلُكَ» در آیه ی دوم، باطل شدن عمل و از بین رفتن ثوابش می­باشد؛ و به این ترتیب نزد الله متعال وزن و ارزشی نخواهد داشت و درنتیجه صاحبش زیانکار شده و در آخرت سودی از آن نمی­برد.

• 2-اصل و اساس دعوت همه­ی پیامبران، عقیده­ی صحیح بوده است. هیچ پیامبری نبوده که الله متعال او را به سوی قومش فرستاده باشد مگر اینکه ابتدا آنها را به عقیده­ی صحیح دعوت داده است؛ و بیشترین عنایت و توجه وی به همین مساله بوده است؛ چنانکه الله متعال می­فرماید: ﴿وَلَقَدۡ بَعَثۡنَا فِي كُلِّ أُمَّةٖ رَّسُولًا أَنِ ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ وَٱجۡتَنِبُواْ ٱلطَّٰغُوتَ﴾ [النحل: 36] «یقیناً ما در هر امتی، پیامبری را [با این پیام] برانگیختیم که: الله یکتا را عبادت کنید و از طاغوت دوری کنید».

  طاغوت عبارت است از: هرآنچه به جای الله عبادت می شود و از این عبادت شدن راضی باشد.

  الله متعال می­فرماید: ﴿وَمَآ أَرۡسَلۡنَا مِن قَبۡلِكَ مِن رَّسُولٍ إِلَّا نُوحِيٓ إِلَيۡهِ أَنَّهُۥ لَآ إِلَٰهَ إِلَّآ أَنَا۠ فَٱعۡبُدُونِ٢٥﴾ [الأنبياء: 25] «و ما پیش از تو هیچ پیامبری را نفرستادیم، مگر آنکه به او وحی کردیم که [به مردم بگوید]: معبودی [به­حق] جز من نیست؛ پس تنها مرا عبادت کنید».

• 3-ضرورت عقیده برای انسان بیش از آب و هوا برای او می باشد؛ چون انسان بدون عقیده پاسخی برای سوال­های اساسی خود نمی­یابد؛ اینکه از کجا آمده و و چرا خلق شده و بعد از مرگ به کدامین سو می­رود؟ و سرانجام چه خواهد بود؟

  ناگواری ها و شقاوت و بدبختی و شیوع بیماری­های روانی و خودکشی­های زیادی را که امروز شاهد هستیم، حتی در دولت­های ثروتمندی که ادعای پیشرفت و تمدن می­کنند – دولت­هایی مانند سوئد و دانمارک و غیره - تنها درمان آنها عقیده­ی صحیح است که پاسخگوی این سوالات و سایر سوالاتی است که ذهن بشر را مشغول خود کرده است؛ چنانکه قلب را از یقین و آرامش و امنیت و ایمان لبریز می­کند.

• 4-عقیده­ی صحیح باعث ایجاد امنیت و هدایت در دنیا و آخرت می­شود. چنانکه الله متعال می­فرماید: ﴿ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَلَمۡ يَلۡبِسُوٓاْ إِيمَٰنَهُم بِظُلۡمٍ أُوْلَٰٓئِكَ لَهُمُ ٱلۡأَمۡنُ وَهُم مُّهۡتَدُونَ٨٢﴾ [الأنعام: 82] «کسانی که ایمان آورده‌اند و ایمان­شان را به [هیچ] شرکی نیالوده‌اند، آنانند که امن [و آرامش‌] دارند و رهیافتگانند».

  و اینکه می­فرماید: «َلَمۡ يَلۡبِسُوٓاْ إِيمَٰنَهُم بِظُلۡمٍ» یعنی ایمان­شان را آمیخته به شرک نکنند.

  و بر همین اساس است که امروزه در جهان اسلام به طور عام و در عالم عربی به طور خاص شاهد بی امنی و افزایش شر و فساد و فتنه و قتل و کشتار هستیم؛ و البته همه­ی اینها نتیجه ی ضعف عقیده­ی صحیح در قلوب مردم یا ظهور مواردی در تناقض یا مخالف با عقیده­ی صحیح در حیطه­ی قول و عمل می­باشد چنانکه بیان آن خواهد آمد.

• 5-عقیده­ی صحیح سبب گشایش در برکات آسمان و زمین است؛ چنانکه الله متعال می­فرماید: ﴿وَلَوۡ أَنَّ أَهۡلَ ٱلۡقُرَىٰٓ ءَامَنُواْ وَٱتَّقَوۡاْ لَفَتَحۡنَا عَلَيۡهِم بَرَكَٰتٖ مِّنَ ٱلسَّمَآءِ وَٱلۡأَرۡضِ﴾ [الأعراف: 96] «و اگر اهل آن شهرها ایمان می‌آوردند و پروا می‌کردند، [درهای‌] برکات آسمان و زمین را بر آنان می‌گشودیم».