بسم الله الرّحمن الرّحیم
إنَّ الحمدَ للهِ نَحمده و نَستعینُه و نَستغفِرُه و نعوذُ باللهِ مِن شرورِ أنفسِنا و مِن سیّئاتِ أعمالِنا من یهدِهِ اللهُ فلا مُضِلَّ لَه و مَن یُضلِل فلا هادیَ له، و لن تجدَ له مِن دونِ اللهِ ولیّا مُرشداً.
با تصوّر یک نمودار ستونی در بیان ادوار مختلف تشریع احکام پس از عصر تشریع، شاهد گسترش تدریجی منابع استنباط هستیم؛ بدین گونه که با فاصله گیری از مبدأ تشریع، زمینه شکل گیری منابع جدید استنباط، فراهم شده تا اینکه با روندِ تکاملی خویش، نخستین بار با تدوین مجموعه ای از اصول و مبانی روشمند در اجتهاد احکام تحت عنوان «الرسالة» با همت والای علمی «ناصر السنة» امام شافعی –رحمه الله- به اوج خود می رسد. سببِ عمده گسترش شمار منابع استنباط احکامِ شرعی در ادوار مختلف تشریع احکام، حوادثی جدید بوده است که پس از عصر تشریع، به مناسبت های مختلف به وقوع پیوست.
از سوی دیگر، وجود عام و خاص، مطلق و مقیّد، ناسخ و منسوخ و مجمل و مبین در نصوص شرعی نیز دانشمندانِ دین را برآن داشت تا قواعدی در توجیه و تبیین این مفاهیم ایجاد گردد.
وجود مبانی استنباط احکام و قواعد مسلم اجتهادی تحت عنوان علم اصول فقه، بیانگر یک پیام اساسی در عرصه علوم شرعی است و آن اینکه شریعت اسلام، مجموعه ای از احکام دینی پراکنده نیست که بر مبنای رغبات نفسانی مجتهدان، شکل گرفته باشد، بلکه احکام شرعی، ناشی از مجموعه ای از مبانی، اصول و قواعد مسلم شرعی است که بر مبنای آن، اجتهادات مختلف شرعی، انجام می گیرد.
ناگفته نماند که در سیر تاریخی تدوین اصول فقه، این علم به اعتبارات مختلفی از جمله تأثّر از مبانی شریعت بدون فروع فقهی - مذهبی خاص و یا عکس آن و نیز میزان بهره مندی از مقاصد شریعت، روش تدوین بر اساس مکتبی خاص یا مقارنه بین مذاهب مختلف اصولی، دارای مکاتب مختلفی است که مهمترین آن، دو مکتب اصولی متکلمان (جمهور) و فقها (حنفیه) است.
در این میان، یکی از متقدم ترین و دقیق ترین متون اصولی در مکتب متکلمان، کتاب نفیس «الورقات» تألیف امام الحرمین جوینی است که با سبکی علمی، استوار و شیوا در روزگار خویش، آن را به جامعه علمی، ارائه داده است.
با توجه به اهمیت ویژه این کتاب و سبک خاصّ تألیف آن که نویسنده آن را برای طلّاب مبتدی به رشته تحریر در آورده است ان شاء الله در این سلسله مقالات، اصلی ترین مباحث این کتاب مورد برّرسی قرار میگیرد. لازم به ذکر است که جهت نگارش این مقالات، شروح مختلف کتاب ورقات، مدّ نظر قرار گرفته است.
وآخر دعوانا أن الحمد لله رب العالمين والصلاة والسلام على أشرف المرسلين سيدنا محمد وعلى آله وصحبه أجمعين