واتای په‌رستن
ووشه‌ی په‌رستن (العبادة) له زمانی عه‌ره‌بیدا به واتای: (پابه‌ند بوون و ملكه‌چ كردن و گوێ ڕایه‌ڵی كردن) دێت. ئیبن ته‌یمیه‌ش ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت له پێناسه‌یدا ده‌فه‌رموێت: (العِبادَة: هيَ اسمُ جامِعُ لِكلِ مَا يُحِبُه اللهُ وَيَرضَاهُ مِنَ الأقوالِ وَ الأَعمالِ الباطِنةَ وَ الظَاهِرةَ) واته: په‌رستن: ناوێكی گشتگیره بۆ هه‌موو ئه‌وانه‌ی خوا خۆشی ده‌وێن و پێیان ڕازییه له ووته‌و كرده‌وه په‌نهان و ئاشكراكان.. هه‌روه‌ها ده‌رباره‌ی ناوه‌ڕۆكی په‌رستنیش ده‌فه‌رموێت: (العبادة المأمورُ بها تَتَضّمَّنُ معنى الذُلِّ ومعنى الحبِّ، فهي تتضَمَّنُ غايةَ الّل لله تعالى، بغاية المحَبَّةِ له) واته: ئه‌و په‌رستنه‌ی كه فه‌رمانی پێ كراوه واتای ملكه‌چی و واتای خۆشه‌ویستی ده‌گرێته‌وه، واته: ئه‌و په‌ڕی ملكه‌چی بۆ خوای گه‌وره‌و ئه‌وپه‌ری خۆشویستنی ده‌گرێته‌وه)، بێگومان مه‌به‌ست له دروستكراوانی مرۆڤ ته‌نها په‌رستنه به واتا گشتییه‌كه‌ی وه‌ك خوای گه‌وره ده‌فه‌رموێت: (وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالإِنسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُونِ) الذاريات/٥٦ واته: جنۆكه‌و مرۆڤم بۆ هیچ مه‌به‌ست و ئه‌نجامێك دروست نه‌كردووه ته‌نها په‌رستن نه‌بێت.. هه‌روه‌ها مه‌به‌ست له ڕه‌وانه كرانی پێغه‌مبه‌رانیش سه‌لامی خوایان لێ بێت ته‌نها بۆ روون كردنه‌وه‌و گه‌یاندنی په‌یامی په‌رستنی خوا بووه به تاك و ته‌نهایی، وه‌ك خوای گه‌وره ده‌فه‌رموێت: (وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ مِن رَّسُولٍ إِلاَّ نُوحِي إِلَيْهِ أَنَّهُ لا إِلَهَ إِلاَّ أَنَا فَاعْبُدُونِ) الأنبياء/ ٢٥ واته: ئه‌ی محمد صَلَی اللَهُ عَلَيْهِ وَسَلَمَ له پێش تۆوه هه‌ر پێغه‌مبه‌رێكمان ڕه‌وانه كردبێت، نیگامان بۆ كردووه تاكو به خه‌ڵكی ڕاگه‌یه‌نێت كه هیچ په‌رستراوێك نییه شیاوی په‌رستن بێت بێجگه له من، ده بمپه‌رستن ..
هه‌ر كارو كرده‌وه‌یه‌ك ئه‌م مه‌رجانه‌ی تێدا بێت په‌رستنه‌و پاداشتی له‌سه‌ر وه‌رده‌گیرێت:
١- ئه‌و كه‌سه‌ی ئه‌نجامی ده‌دات باوەڕدار بێت .
٢- مه‌به‌ستی له كردنی ئه‌و كاره ته‌نها ڕه‌زامه‌ندی خوای گه‌وره بێت .
٣- كاره‌كه‌ی له‌گه‌ڵ په‌یامی خوادا بگونجێت و پێچه‌وانه‌ی (سُنَة) نه‌بێت .
٤- ڕه‌چاوی پێشینه (أولویة) ی تێدا بكات. كه له پێشه یان له پێشتر .
چونكه خوای گه‌وره ده‌فه‌رموێت: (وَمَن يَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحَاتَ مِن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولَئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَلاَ يُظْلَمُونَ نَقِيرًا) النساء/١٢٤ واته: هه‌ركه‌س كارێكی چاكه بكات، نێرینه بێت یاخود مێینه، هه‌ر باوەڕداربێت، ئه‌وانه ده‌چنه به‌هه‌شته‌وه‌و سته‌میان به ئه‌ندازه‌ی تاڵه داوێك لێ ناكرێت. یاخود ده‌فه‌رموێت: (قُلْ إِنَّ صَلاتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ * لاَ شَرِيكَ لَهُ) الأنعام/١٦٢-١٦٣ واته: بڵێ: من نوێژو قوربانی و ژیان و مردنم بۆ خوای په‌روه‌ردگاری جیهانیانه، هیچ هاوبه‌شی نییه.. پێغه‌مبه‌ریش صَلَی اللَهُ عَلَيْهِ وَسَلَمَ ده‌فه‌رموێت: (مَنْ عَمِلَ عَمَلَاً لَيسَ عَلَيهِ أمْرُنَا فَهوَ رَدٌّ) رواه مسلم[1] واته: هه‌ركه‌س كارێك بكات و ئه‌م دینه‌مان نه‌یگرێته‌وه، لێ ی وه‌رناگیرێت. یاخود ده‌فه‌رموێت: (قَالَ تعالى : وَمَا تَقَرَّبَ إلَيَّ عَبْدِي بِشَئٍ أحَبَّ إلَيَّ مِمَّا افْتَرَضْتُهُ عَلَيهِ)[2] واته: خوای گه‌وره ده‌فه‌رموێت: به‌نده‌كه‌م به‌هیچ شتێك لێم نزیك نابێته‌وه خۆشه‌ویستر بێت له‌لام له‌وه‌ی كه فه‌رزم كردووه له سه‌ری. هه‌روه‌ها ده‌فه‌رموێت: (إنَّ اللهَ كَتَبَ الإحْسانَ عَلَى كُلِّ شَئ ٍ) رواه مسلم[3] واته: خوا چاكه‌ی له‌سه‌ر هه‌موو شتێك نووسیوه.
ئامادەکردنی: کاوان کوردی
پێداچوونەوەی: مامۆستا کرێکار
[1] ئەمە ريوايەتی موسليمە بەڵام ريوايەتی متفق عليە بوخاری و موسليميش هەيە كە دەفەرموێ: (مَنْ أَحْدَثَ فِي أَمْرِنَا هَذَا مَا لَيْسَ مِنْهُ فَهُوَ رَدٌّ ) بوخاري (٢٦٩٧) موسليم ( ١٧١٨).
[2] نوسەري بەرِێز نووسيوێتی (حديث قدسي، رواه البخاري) ئەوەش هەموو فەرموودەكەيە: (عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِنَّ اللَّهَ قَالَ: مَنْ عَادَى لِي وَلِيًّا فَقَدْ آذَنْتُهُ بِالْحَرْبِ وَمَا تَقَرَّبَ إِلَيَّ عَبْدِي بِشَيْءٍ أَحَبَّ إِلَيَّ مِمَّا افْتَرَضْتُ عَلَيْهِ وَمَا يَزَالُ عَبْدِي يَتَقَرَّبُ إِلَيَّ بِالنَّوَافِلِ حَتَّى أُحِبَّهُ فَإِذَا أَحْبَبْتُهُ كُنْتُ سَمْعَهُ الَّذِي يَسْمَعُ بِهِ وَبَصَرَهُ الَّذِي يُبْصِرُ بِهِ وَيَدَهُ الَّتِي يَبْطِشُ بِهَا وَرِجْلَهُ الَّتِي يَمْشِي بِهَا وَإِنْ سَأَلَنِي لَأُعْطِيَنَّهُ وَلَئِنْ اسْتَعَاذَنِي لَأُعِيذَنَّهُ) بوخاري/كتاب الرقائق (٦١٣٧).
[3] مسلم (١٩٥٥)، ئەبوداود (٢٨١٤)، ترمذي (١٤٠٩)، نەسائی(٤٤١٠).