واتا و سەرانی "طاغوت"
(طاغوت) ووشه‌یه‌كه له چاوگی (طُغْيان) وه‌رگیراوه‌و كه به واتای له سنوور ده‌رچوونه، وه‌ك خوای گه‌وره ده‌فه‌رموێت: (إِنَّا لَمَّا طَغَى الْمَاء حَمَلْنَاكُمْ فِي الْجَارِيَةِ) الحاقة/١١ واته: كاتێك ئاوه‌كه سه‌ر ڕێژی كرد ئێمه له كه‌شتییه‌كه‌دا هه‌ڵمان گرتن .
پێشه‌وا عمر خوا لێی رازی بێت فه‌رمویه‌تی: تاغوت شه‌یتانه. جابریش خوا لێی رازی بێت فه‌رمویه‌تی: (تاغوته‌كان جادوو گه‌ربوون، شه‌یتانه‌كان ده‌هاتن بۆ لایان. پێشه‌وا مالكیش ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت فه‌رمویه‌تی: تاغوت هه‌موو شتێكه كه له جێی خوای گه‌وره بپه‌رسترێت.
ئه‌مانه هه‌مویان نمونه‌ن له‌سه‌ر تاغوت. بەڵام واتایه‌كی له‌وه گشتی تری هه‌یه كه پێشه‌وا ابن القیم ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت ئاماژه‌ی پێكردووه‌و فه‌رمویه‌تی: تاغوت: هه‌موو شتێكه كه به‌نده له سنووری خۆی به‌ده‌ر دایبنێت له (په‌رستراو) یان (شوێن هه‌ڵگیراو) یان (گوێڕایه‌ڵی كراو)، تاغوتی هه‌ر گەلێكیش ئه‌و كه‌سه‌یه كه بێجگه له خواو پێغه‌مبه‌ره‌كه‌ی ده‌یكه‌ن به دادوه‌ر، یان بێجگه له خوا ده‌یپه‌رستن، یان كوێرانه شوێنی ده‌كه‌ون، یان له شتێكدا گوێڕایه‌ڵی ده‌كه‌ن كه نازانن گوێڕایه‌ڵی خوایه‌و په‌رستنه.
بیریاری ئیسلامی ناودار محمد قوتب ده‌رباره‌ی تاغوت ده‌فه‌رموێت: هه‌ر شتێك یان كه‌سێك یان نه‌ریتێك یان بارو دۆخێك یان دەسەڵاتێك یان شه‌رعێك كه به بێ مۆڵه‌تی خوای گه‌وره خه‌ڵكی بكاته كۆیله‌و به‌نده‌و داوا له خه‌ڵكی بكات گوێڕایه‌ڵی بكه‌ن، یان خه‌ڵكی خۆیان موماره‌سه‌ی گوێڕایه‌ڵی كردنی بكه‌ن و به گوێڕایه‌ڵی كردنه‌كه‌ی سه‌رپێچی فه‌رمانه‌كانی خوا بكه‌ن، ئه‌وه تاغووته..
سه‌رانی طاغوت
تاغوتان زۆرن بەڵام سه‌رانیان ئه‌م پێنجه‌ن:
یه‌كه‌م: ئیبلیس (شه‌یتان): چونكه یه‌كه‌م به‌نده‌ی یاخی و سه‌ركه‌شه‌و له به‌زه‌یی خوای گه‌وره بێ به‌ش كراوه‌و نه‌فرینی یه‌كجاری لێكراوه، بۆیه له ده‌رفه‌ت ده‌گه‌ڕێت تا به‌نده‌كان له خشته به‌رێت و سه‌رپێچی خوای گه‌وره‌یان بكه‌ن.
دووه‌م: كه‌سێك بپه‌رسترێت و خۆشـی به‌وه ڕازی بێت: چونكه خه‌ڵكی پێیه‌وه گیرۆده ده‌بن و له خوا په‌رستی ڕاسته‌قینه دوور ده‌كه‌ونه‌وه، له كاتێكدا ئه‌م به ئاسانی ده‌توانێت ڕێگری خه‌ڵكی بكات له‌و په‌رستنه‌و ده‌س به‌رداری ببن، له ژیانی دا یان له دوای مردن.
سێ یه‌م: كه‌سێك بانگی خه‌ڵكی بكات بۆ ئه‌وه‌ی بیپه‌رستن: كه‌سێك كاری وای لێ بوه‌شێته‌وه بێگومان ته‌واو شووڵی لێ هه‌ڵكێشاوه‌و یه‌كجار سه‌ركه‌شه‌و خۆی به خوای خه‌ڵكی داناوه‌و دووریان ده‌خاته‌وه له خوا په‌رستی، ئنجا به ده‌میه‌وه بێن یان گوێی پێ نه‌ده‌ن هه‌ر (تاغوت)ە.
چواره‌م: كه‌سێك لافی غه‌یبزانی لێ بدات: چونكه بانگه‌شه‌ی سیفه‌تێكی چه‌سپاوی خوای گه‌وره بۆ خۆی ده‌كات و خه‌ڵكی گومڕا ده‌كات و بیرو باوەڕیان ده‌شێوێنێت .
پێنجه‌م: كه‌سێك حوكم به غه‌یری به‌رنامه‌ی خوا بكات: ئاشكرایه له ژیانی كۆمه‌ڵگادا دوو جۆر حوكمڕانی پیاده ده‌كرێت: یان حوكمی جاهیلی، یاخود حوكمی خوا، چونكه خوای گه‌وره ده‌فه‌رموێت: (أَفَحُكْمَ الْجَاهِلِيَّةِ يَبْغُونَ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ حُكْمًا لِّقَوْمٍ يُوقِنُونَ) المائدة/٥٠ واته: ئایا مه‌به‌ستیانه حوكمی جاهیلی پیاده بكه‌ن؟ باشه حوكمی كێ له هی خوا چاكتره بۆ گەلێك باوەڕیان دامه‌زراو بێت) جا كه‌سێك پیاده‌ی حوكمی جاهیلی بكات له ژیانی کۆمەڵایه‌تی خه‌ڵكیدا، ئه‌وا گەلێك یاخییه‌و سه‌ركه‌شییه‌كه‌ی ده‌گاته پله‌ی تاغوت.
ئاماده‌كردنی: كــاوان كــوردی
پێداچوونەوە و توێژینەوەی فەرمودەکان: مامۆستا کرێکار